समयमै सामान भन्सार नहुदां मजदुरहरुको विचल्ली
भीमज्वाला राई
तातोपानी । चिनलाई नेपालसंग व्यापारिक हिसावले जोड्ने तातोपानी खासा नाका नेपालको मुख्य व्यापारिक नाका हो खासालाई प्रमुख व्यापारिक नाका भनेपनि नेपाल सरकारले चिनको खासामा बाणिज्यदुतावासको कार्यालय राखेको छैन । बाणिज्य दुवासको कार्यालय नहुदा चिनको खासा हुदै नेपालको तातोपानी नाकाबाट चाईनिज सामान नेपाल ढुवानी गर्ने ट्रक कन्टेनर मजदुर तथा व्यवसायीहरुले सास्ती खेप्नु परेकोछ ।
चाईनिज सामान ढुवानीका लागि चिनको झाङमु (खासा) भन्सारमा पुग्ने नेपालका ट्रक कन्टेनरहरुलाई समयमै क्वारेन्टाई तथा भन्सार नगरीदिंदा हप्तांैसम्म कुर्नु पर्दा व्यवसायी तथा मजदुरहरुले सास्ती खेप्न परेको हो । चाईना भन्सारका प्रतिनिधिहरुले नेपाली भाषा नबुझ्ने, चाईनिज भाषा नेपाली मजदुर तथा व्यवसायीहरुले नबुझ्ने समस्या कारण सामान लोड भएरपनि हप्तौंसम्म चाईनिजहरुले आवश्यक क्वारेन्टाईन तथा भन्सार कागज नबनाईदिदां मजदुरहरु अनावश्यक झमेलामा पर्ने गरेका हुन् ।
नेपाली भाषा बुझदैनन्, चाईनिज भाषा हामी बुझदैनौं कागजपत्र गरिदिन आग्रह गर्दा चाईनिज भन्सार कर्मचारीको हप्कीदप्की खानु पर्छ दोहो बोले कुट्नै खोज्छन् ना ३ ख ९५५३ नम्बरका स्वोरोजगार चालक विश्वबिक्रम खड्काले बताए । मेरो कन्टेनर लाईनमा बसेको १४ दिन भयो अझै चाईनिज भन्सार कर्मचारीले क्वारेन्टाई तथा भन्सार कागजात बनाईदिएको छैन बोले हप्काउछन नबोले महिनादिन हुन लागिसक्यो यस बारेमा कस्ले बोलीदिने खड्काले भने ।
क्वारेन्टाईन कार्यालय सामानको सवै चेक जांच गरेर सामान ठिक रहेको कागजात बनाईदिएपछि मात्र भन्सारले अन्य आवश्यक कागजात बनाईदिने गर्दछ यी कामहरु गर्न भन्सार र क्वारेन्टाईन कार्यालयका कर्मचारीहरु लाग्ने हो भने एकै दिनमा गर्न सक्ने काम हप्तौं लगाउने गरेकाले मजदुरहरुको बिचल्ली भएको ना ३ ख ५१५२ नम्बरका कन्टेनर चालक धनवहादुर श्रेष्ठले बताए । अनावश्यक हामीले चाईनिजहरुको गालीगालौज खानु परेकोछ, मानसिक तनाव व्यहोर्नू परेको छ आफ्नो कमाई सवै चाईनामै खर्च गर्नु परेकोछ उनले भने ।
पार्किङको समस्या
चाईना भन्सारले ४ सय कन्टेर क्षमताको पार्किङ निर्माण गरेकोछ तर करिव ५ देखि ७ सयको सख्यांमा कन्टेरहरु खासा पुग्ने गर्दछ पार्किङ बाहेक अन्य कन्टेनरहरु बजार तथा बाटोमै लाम लगाएर राख्नुको विकल्प छैन । पहाडी बजार साघुरा सडक र जंगल क्षेत्र भएकाले बाटो र जंगलमा मितेरी पुलदेखि चिनको खासा बजारदेखि भन्सार क्षेत्र सम्म १० किलोमिटर सडकभरी नेपाली कन्टेनरहरुको लाम र मजदुरहरुको बजार हुने गर्दछ ।
सडक, बजार र जंगल नेपाली कन्टेनरले ढाकेका कारण सवारी आवागमनमा समस्या आईपर्दा चाईनिजको कुटाई समेत यातायात मजदुरहरुले खाने गरेको ना ३ ख ४१९२ नम्बर कन्टेनर चालक पदमवहादुर श्रेष्ठले बताए । घर अघि, पसल अघि पार्किङ गरिदिएको सडक अवरोध गरेको भन्दै मजदुरहरुलाई कुटपीट गर्ने गरेको उनले बताए । सडक साघुरो छ अलिकती कन्टेनरले छुनासाथ तिर्नै नसकिने क्षतीपुर्ति माग गर्ने गरेको र प्रहरीहरुले समेत उनीहरुकै पक्षमा काम गर्ने गरेको श्रेष्ठले बताए ।
किन हुन्छ ढिलाई ?
पार्किङबाट चाईनाले प्रत्येक दिन नेपाली सवारी साधनहरुबाट मात्र नेपाली १ लाख ३६ हजार रुपैया कमाउने गर्दछ । ४ सय क्षताको पार्किङबाट प्रति कन्टेनर चाईनाले चाईनिज २० घोर्मु लिने गर्दछ जसको नेपाली रुपै ३ सय ४० हुन आउछ । त्यस कारण जती ढिला गर्यो त्यति चाईनालाई फाईदा भएकाले पनि चाईनाले क्वारेन्टाईन र भन्सारमा ढिला गरेको नेपाल ट्रक कन्टेनर व्यवसायी संघका द्धितिय उपाध्यक्ष दोर्जे लामा हाउडेले बताए । नेपाल सरकारको तर्फबाट यस विषयमा कुनै चासो नभएकाले चाईनाले हामीबाट फाईदा लिईरहेकोछ फेरीपनि १० घोर्मु बढाउन खोजिएकोछ त्यो भनेको प्रत्येक दिन एउटा कन्टेनरले ५ सय दश तिर्नु पर्नेहुन्छ हामी तयार छौं तर प्रत्येक दिन क्वारेन्टाईन र भन्सार हुनु पर्छ भन्ने हाम्रो माग हो तर सरकारले नबोलिकन लागु हुदैन नेपाल सरकारको प्रतिनिधि खासामा नराखी हुदैन लामाले भने ।
चाईनिजको हेपाई तथा ढिलासुस्तीका कारण व्यापारीहरु मारमा परेको हिमाल सिमापार बाणिज्य संघका अध्यक्ष निलकण्ठ चौलागाईले बताए । समयमै सामान ल्याउन नपाईने चाईनिजहरुले निर्धारण गरेको मुल्यलाई मान्नु पर्ने मनमौजी लोडअनलोड ज्याला निर्धारण गर्दा समेत प्रतिवाद गर्न नपाईएको चौलागाईले बताए । उनले भने प्रत्येक व्यापारीले प्रति कन्टेनर करिव १३ सय घोर्मु नेपाली करिव २२ हजार १ सय व्यहोर्नु परिरहेको बताए तर समयमै कहिल्यै सामान ल्याउन नपाईएको दुखेसो गरे ।
चाईनाको खासामा बाणिज्य दुतावासको शाखा कार्यालय नभएकै कारण १५ देखि २० दिनसम्म कन्टेनरहरु चाईनामा विस्कुन लगाएर बस्नु परेकोछ मजदुरहरुको विजोग भएकोछ यो समस्या समाधानका लागि तत्काल सरकारले बाणिज्य दुतावासको शाखा खासामा खोल्नु पर्ने नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठन अरनिको रुट ट्रक कन्टेनर ईकाई कमिटी अध्यक्ष दर्गावहादुर श्रेष्ठले बताए ।
चाईनिज प्रतिनिधिहरुले हरेक कुरामा मुल्य मात्र बढाउन खोज्ने गरेको तर नेपाली व्यपारी तथा मजदुरहरुलाई सहज हुनेखालका कुनै काममा चासो नदेखाउने गरेको तातोपानी स्थित भन्सार कार्यालयका प्रमुख निमासिंह अधिकारी बताए कुनै विषयमा मुल्य वृद्धि गर्नु पर्यो भने छलफमा बोलाउने गरेको तर खासामा सहज बनाउनु पर्यो भन्ने विषय राख्दा छलफलबाटै उठेर हिड्ने गरेको बताए ।
त्यस्तै सरकारी तहको माथिल्लो तहबाटै चाईनिज प्रतिनिधिमण्डलसंग छलफल नगरी यो समस्या समाधान नहुने तातोपानीस्थित अध्यागमन कार्यालयका प्रमुख विरेन्द्रनाथ शर्माले बताए ।
मजदुरहरु जंगलमा भोकभोकै
समयमै क्वारेन्टाईन तथा भन्सार नहुदा कानुनी प्रकृयामा लामबद्ध कन्टेनरका मजदुरहरु रात तथा दिनभरी भोकभोकै जंगलमा बस्न बाध्य भएका छन् । चाईना नेपाल सिमा मितेरी पुलदेखि खासासम्मको १० किलोमिटर दुरीकोविचको जंगलमा कुनै पसल तथा मानव बस्ती नभएकाले सामान लोड, अनलोड तथा क्वारेन्टाईन तथा भन्सारका लागि पालोमा रहेका मजदुरहरु न खान पाउछन् न सुत्न पाउछन न सुरक्षित नै हुने गरेका छन् ।
खासामा जताततै मजदुर
साना ठुलागरि १४ सय कन्टेनरहरु खासा रुटमा सञ्चालित छन् ति मध्य खासा बजार तथा तातोपानी आसपासमा करिव ६ देखि ८ सयको हाराहारीमा हुन्छन भने अन्य कन्टेनरहरु तातोपानी काठमाण्डौं हुदै देशभरी चाईनिज सामानहरु रेडिमेड सामान, ईलेक्ट्रोनिक्स सामान तथा स्याउ लिएर गुडिरहेका हुन्छन् । तर तातोपानी र खासा आसपासमा रहेका सवै सवारीका मजदुरहरुको आश्रयस्थल खासा बजार नै भएकाले खासाका होटल, पुल हाउस, गल्लीका क्यारेमबोर्ड खेल स्थल, बजार जतातै यातायातमजदुरहरु छाईरहेकाछन् ।
स्थलगत भ्रमणबाट फर्केर आएपछि
