साझा सस्कृति

होलीको अवसरमा धरानमा खेलीएको साझा होली

मजदुरलाई सहयोग

क्षयरोग पीडित यातायात मजदुर कुमार जोगीलाई उपचार सहयोग स्वरुप २० हजार ९५ रुपैया सहयोग प्रदान गर्दै नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठनका केन्द्रीय सचिव भीमज्वाला राई ।

आकासबाट देखिएको विराटनगरको दृष्य

पछिल्लो समय बिराटनगर विकासको तिव्र गतीतर्फ अग्रसर बन्दै गईरहेको छ

सुन्दर भेडेटार

धनकुटा र सुनसरीको संगमस्थल पर्यटकीयस्थल भेडेटारको दृष्य

विद्यार्थीलाई सम्मान

प्रवेशिका पक्षिामा सर्वोकृष्ट अंक ल्याउने यातायात मजदुरका छोराछोरीहरुलाई नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठन धरान ईकाईले सम्मान गर्दै

Pages

थिचोमिचोको एउटा उदाहरण ी

पूर्वी नाका काकडभीट्टास्थित नेपाली भूभागमा भारतीय शहर सिक्कीम, ग्यान्टोक, दार्जिलिङ लगायतका स्थान जान यात्रुको प्रतिक्षामा रहेका लामबद्ध सवारी साधनहरु तस्विर ः कल्पना तुम्रोक

ईतिहास

बिक्रम सम्बत १९७३ मा पहिलो पटक मान्छेमाथी चढेर नेपाल भित्रीएको सवारी, राणा शासकहरुले बेलायतबाट भारत हुदै नेपाल ल्याएको यो सवारी भीमफेदीको बाटो हुदैं काठमाण्डौ भित्र्याएको थियो ।

बाल श्रम उन्मुलन नारा मात्रै

धरान १३ स्थित सर्दु खोला नजिकको सुकुम्बासी वस्तीका एक बालक अभिभावकलाई गिट्टी कुट्न सघाउदै फोटो ः सोहन श्रेष्ठ

सुन्पारी पुग्ने विकल्प ।

भोजपुर र धनकुटाको सिमाना लेगुवा स्थित अरुण नदीमा फेरीको माध्यमबाट सवारी तथा यात्रुहरु आरपार गर्दै, अरुण नदीमा पुल नबन्दा वर्षौदेखि दुर्गम पहाडबासी यसरी नै दुखका साथ नदी तर्दै आउने गरेका छन्

माझी दाई पोखरा फेवा तालको #2380;

पोखरास्थित फेवा तालमा माछा मार्न जाल मिलाउदै डुंगामा एक माझी तस्बिर .ज्वाला

जथाभावी सडक पार गरे कारबाही


प्रहरी नियन्त्रणमा लिएर दुई सय जरिवाना गर्ने तयारी

भीमज्वाला राई

    जथाभावी सडक पार गर्ने पैदल यात्रुलाई जेठ पहिलो हप्तादेखि नियन्त्रणमा लिएर जरिवाना गर्ने योजना महानगरिय ट्राफिक प्रहरी महाशाखाका प्रमुख डिआईजी मिङमार लामाले बनाएका छन् । फागुनदेखि महाशाखा सम्हाल्न आएका डिआईजी लामाको यो महत्वपूर्ण दोस्रो अभियान हो । यसअघि उनले उपत्यकामा चल्ने सवारीसाधनमा हर्न निषेध अभियान ल्याएका थिए जो सफल पनि भईरहेको छ । 
   जेब्राक्रसिङ्ग, ओभर हेड ब्रीज(आकाशेपुल) सब वे (सहायक बाटो) फुटपाथ(पैदल यात्रु हिड्ने बाटो) प्रयोग नगर्ने  जतापायो त्यतैबाट सडक पार गर्नेहरुलाई नियन्त्रणमा लिई जरिवाना गर्ने योजना बनाएको महाशाखाले । यही योजना अनुरुप यसलाई आउदो जेठ पहिलो साताबाट कार्यान्वयन गर्ने ध्याउन्नमा डिआईजी लामा सरोकारवाला सबैसंग हातेमालो पनि गरिरहेका छन् ।
के छ कानुनमा ?
डिआईजी लामाको यो अभियान नौलो भने होईन सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन २०४९ को दफा १३६ र दफा १३७ मा यसको व्यवस्था छ । दफा १३६ मा पेटीबाट हिड्नु पर्ने    भन्ने व्यवस्था छ जसमा भनिएको छ मानिस हिड्ने पेटी भएको सडकमा मानिसहरु सो पेटीबाट नै हिड्नु पर्दछ, पेटी नभएको सडकमा हिड्दा सो सडकको किनारा च्यापी हिड्नु पर्दछ भन्ने उल्लेख छ ।
 त्यस्तै ऐनको दफा १३७ मा निर्धारित ठांउबाट बाटो काट्नु पर्ने ः उल्लेख छ त्यसमा भनिएको छ  पैदल हिड्ने मानिसलेबाटो काट्नु पर्दा जेब्रा क्रसिङ्ग, ओभर हेड ब्रिज, सब वे वा त्यस्तो बाटो काट्नको लागि निर्धारण गरिएको ठांउबाटा मात्र काट्नु पर्दछ भनिएको छ । 
यदी ऐनको दफा उलंघन गरिए दुई सयसम्म जरिवाना हुने ऐनमा व्यवस्था रहेको छ । 
नयां कुरा होईन ऐनमा भएको दफाहरुलाई ऐन बनेको २५ वर्षपछि कार्यान्वयन मात्र गर्न खोजिएको हो यदी ऐन उलंघन भए पक्राउगरी निश्चित समयसम्म प्रहरी नियन्त्रणमा लिई जरिवाना गरिनेछ डिआईजी लामाले भने ।


कार्यान्वयन होला त ?
तथ्याङ्क अनुसार सडक दुर्घटना ज्यान गुमाउनेहरु मध्ये ४० प्रतिशत ज्यान गुमाउनेहरु पैदल यात्रुहरु रहेका छन् त्यस्तै ४३ प्रतिशत दुई पाङग्रे सवारी चालकहरु रहेको पनि डिआईजी लामाले जानकारी गराए । यदी सडक दुर्घटनालाई घटाउने हो भने पैदल यात्रुहरुलाई सडकमा जथाभावी बाटो काट्ने गलत परम्परालाई अन्त्य गर्नु पर्दछ लामाले भने । उनले भने अप्ठ्यारो अवस्य छ चुनौति पनि त्यतिकै छ तर कार्यान्वयन गर्ने हिम्मत सबैले गर्नुपर्छ । 
हरेक काममा चुनौतिहरु हुन्छन् जसरी हर्न निषेध गर्दा सुरुमा सबैले शंका गरेका थिए धेरै व्यङग्यहरुपनि भए तर अहिले सडक शान्त बन्दैछ सबैले हर्न निषेधलाई साथ दिईरहनु भएको छ । यो पनि त्यस्तै हो सुरुमा ट्राफिक प्रहरीसंग रिसाउलान् तर पछि यसले जनताको ज्यान सुरक्षित हुन थालेपछि सबैले थाहा पाउनेछन् लामाले भने ।
सरोकारवालाहरुसंग हातेमालो गर्दै ट्राफिक 
चुनाव अघिनै सर्वसाधारणलाई सडकमा उभिएर कारवाही हुनेबारे र जथाभावी सडक पार नगर्न सचेत गराईने छ यसकालागि ट्राफिक प्रहरीसंगै सडकमा यातायात मजदुरहरु, व्यवसायीहरु, उपत्यकामा रहेका २९ वटा प्रहरी सामुदायिक सेवा केन्द्रहरु, कलाकारहरु, मोडलहरु, स्काउटहरु अभियानका रुपमा परिचालन गर्ने र अन्य संघसस्थाहरुसंग पनि महाशाखाले परामर्श गरिरहेको छ । 
यसकालागि बैशाख २४ गते सुनधारबाट अभियान प्रारम्भ गर्ने चक्रपथभित्रका विभिन्न सडकहरुमा समुह बनाएर विहान ९ वजेदेखि ११ वजेसम्म र अपरान्ह ४ वजेदेखि ६ वजेसम्म सर्वसाधारणमाझ पुगेर सचेत गराईने तयारी गरेको छ । 
हामी चाहान्छौं कसैलाईपनि पक्राउ गरेर नियन्त्रणमा लिएर जरिवाना गराउन नपरोस त्यही भएर सुरुमा सम्झाउछौं डिआईजी लामाले भने ।
  सडकमा खट्ने जनशक्तिका लागि महाशाखाले मंगलबार यातायात मजदुर सम्बध संगठनहरु र यातायात व्यवसायीका प्रतिनिधिहरुसंग छलफल गरेको छ । अन्य संघसस्थासंगपनि परामर्श र छलफल निरन्तर भईरहेको महाशाखाले जनाएको छ ।
समस्या पूर्वाधारको 
पूर्वाधारको पर्याप्तता अभियानको चुनौति हो । जथाभावी बाटो काट्नेलाई कारवाही भन्नेवित्तिकै सबैतिर र आवश्यक्ता अनुसार जेब्रा क्रसिङ, आकासे पुल, पैदल यात्रु हिड्ने बाटो, सहायक बाटोहरु र ट्राफिक संकेत चिन्हरु जरुरी छ । त्यसको अभावमा कारवाहीले प्रतिशोध उत्पन्न हुनसक्छ । महाशाखाका प्रमुख लामा भन्छन् त्यसको व्यवस्था १५ दिनभित्र हुन्छ । हामीले सडक विभाग, महानगरपालीकाहरु, यातायात व्यवस्था विभाग र सरकारी सरोकारवाला निकायहरुसंगपनि उत्तिकै छलफल र तयारी गरेकाछौं । अन्तराष्ट्रिय मापदण्ड अनुसारको, पर्याप्त नहोला त्यसमा हाम्रो देशको सन्दर्भमा बुझनु पर्छ तर अलिकति मेहनत गर्नुको सट्टा सडक अनुशासनलाई नै वेवास्ता गरि अराजक तरिकाले सडक प्रयोग गर्ने अधिकार कसैलाई हुदैन लामाले भने ।
यतापनि ध्यान जाओस 
महानगरिय ट्राफिक प्रहरी महाशाखाले सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन २०४९ को दफा १३६ र १३७ लाई छैठौं पटक ऐन संशोधन भएपछि कार्यान्वयन गर्दैछ । यो खुशीको कुरा हो साथसाथै ऐनको दफा १३८ तर्फपनि ध्यान जान जरुरी छ । जहां पाल्तु पशुपन्छी छाड्न नहुने ः भन्ने व्यवस्था छ ऐनको दफाले भन्छ सवारी चलाउन वा मानिस हिड्नलाई बाधा पर्ने गरी कुनैपनि घर पालुवा पशुपन्छी सार्वजनिक स्थानमा छाड्न हुदैन भनेको छ । तर अरु स्थानको त कुरा छाडौं राजधानीकै व्यस्त चोकहरुमा खुलेआम चौपायाहरु छाडाछाडिएका छन् सडक पशुपन्छीको खर्क झै हुंदा पनि त्यसका धनिलाई कारवाही हुने गरेको छैन ।
  
अन्त्यमा ः 
यस अघि सडक दुर्घटना हुंदा पैदल यात्रुको वा अरु सडक प्रयोगकर्ताको जतिसुकै दोष हुनेगरेको भएपनि यातायात मजदुरहरुलाई दोष लगाउने र अरुले उन्मुक्ति पाउने गलत परम्परा थियो यो अभियानले यसलाई अन्त्य गर्नेछ । सडक दुर्घटना सडकप्रयोग गर्नेहरु दुई वा दुईभन्दा बढी पक्षहरुको कमजोरी अथवा नियम उलंघनका कारणबाट हुने घटना हो । यसबाट कोहीपनि उम्कन पाउदैन के मात्रै फरक हो भने दोषको मात्रा कसको कती भन्ने मात्रै हो । यो अभियान सडक सभ्यता निर्माण गर्ने, सुन्दर समाज निर्माण गर्ने र दुर्घटनाबाट अकालमा ज्यान जाने अवस्थाको अन्त्य गर्दै सबैलाई सचेत र जिम्मेवार नागरिक बनाउने विषयसंग जोडिएको छ सबैको साथ जरुरी छ । सबैले हातेमालो गरेर लाग्यौं भने गर्न नसकिने केही छैन ।
भीमज्वाला राई

यातायात नीति र श्रमिकको समृद्धिका कालागि एक प्रस्ताव



भीमज्वाला राई

१. विषय प्रवेस ः
    यातायात श्रमिक र यातायातका साधनहरु देशविकासका लागि नभई नहुने आधारभूत विषय भएपनि उचित व्यवस्थापन, पूर्वाधारको विकासमा विवेक पु¥याउन नसक्दा जटील बन्दै गईरहेकोछ । यातायात श्रमिकको अहोरात्र श्रम र सेवाले मेचीदेखि  महाकालीसम्म र हिमाल, पहाड तराईसम्म रक्तसञ्चारको काम गरेकोछ । तिनै रक्तसञ्चारको काम गर्ने यातायात श्रमिकहरु चौतर्फि आलोचनाका पात्र बनेका छन्, सबैको आंखाको तारो बनेका छन् । श्रमिक र सेवाप्रति जनआक्रोस बढिरहेकोछ, यातायात क्षेत्र समस्याग्रस्त क्षेत्र बनेकोछ, श्रमिक पेशाबाट विस्थापित बन्दै गईरहेका छन् । समस्याहरुको पहिचान, समाधानका खोजी र व्यवहारिक प्रयोगको माध्यमबाट सुधार गर्दै यातायात क्षेत्रलाई व्यवस्थित बनाउदै श्रमिकहरुलाई समृद्ध र सम्मानित नागरिक बनाउन कजरुरी छ .

२. पृष्ठभूमि ः
राणा प्रधानमन्त्री चन्द्र समशेरको समयमा बिक्रम सम्बत १९७३ सालमा पहिलो पटक मान्छेले बोकेर सवारीसाधन काठमाण्डौं (नेपाल) भित्रिएको ईतिहास पाईन्छ तर बि.स. १९९३ सालमा मात्रै व्यवसायीक रुपमा यातायात श्रमिकको सुरुवात भएको पाईन्छ । 
बि.स.१९९८ सालमा ″डङाईभर युनियन” गठन हुनुले नेपालका  यातायात श्रमिक संगठन निर्माणमा अग्रणी देखिन्छ । २००३ साल फागुन २० गते बिराटनगरको रघुपति जुटमिलबाट सुरु भएको नेपालको पहिलो मजदुर आन्दोलनको जगमा राणा विरोधी आन्दोलनका बेला ट्याक्टरलाई टेंक बनाउने मेकानिक्स पंचानन्द दास र त्यही टेंक चलाएर राणा बडाहाकिमको घरको पर्खाल भत्काउने चालक गोरमणी सिंह पनि यातायात मजदुर थिए भन्दा नेपाली यातायात मजदुरहरु गर्व अनुभूत गर्दछौं ।
उपत्यका बाहिर पहिलो पटक २००८ साल जेठ १५ गते कम्युनिष्ट पार्टीका सस्थापक महासचिव पुष्पलालको उपस्थितिमा विराटनगरको दधिराम पोखरी छेउमा बैकुण्ठमंगल जोशीको अध्यक्ष्यतामा ″मोर³ यातायात मजदुर युनियन” गठनको ईतिहास पाईन्छ ।
२०१७ साल पुस १ गतेको राजा महेन्द्रले निरंकुश पञ्चायती व्यवस्थाको घोषणा गरि राजनीतिक पार्टी तथा संगठन स्वतन्त्रतामाथी बन्देज लगाए । संगठनहरुमाथी प्रतिबन्ध लगाएकै समय अग्रज यातायात श्रमिकहरुले २०३६ साल असार ९ गते सुनसरी जिल्लाको पानीपिया जंगलमा भूमिगत रुपमा नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठन नेपालको स्थापना गरे । हाल यो संगठनको दांजोमा यातायात श्रमिकसंग सम्बन्धीत कुनै पनि संगठन पुरानो पाईदैन यो संगठन देशकै यातायात श्रमिकहरुको जेठो र शक्तिशाली संगठन हो । देशभरी जंहा जंहा यातायात श्रमिकहरु पुगेकाछन् त्यहां त्यहां हाम्रो संगठन पुगेकोछ । १३ वटा अञ्चल कमिटीहरु (कर्णाली बाहेक) छन्, २४ वटा जिल्ला कमिटीहरु र बांकी ईकाई कमिटीहरु गरी जम्मा २ सय ३२ वटा कमिटीहरु क्रियाशिल रहेका छन् कमिटीहरु थपिने क्रम जारीछ ।  


३. के हो र किन नीति सम्मेलन ? 
हामीले एकमुष्ट यातायात श्रमिकहरुको हक, हित र अधिकारको कुरा गर्दै आईरहेको भएपनि होलसेलमा यो आन्दोलन पुरा हुदैन भन्ने ठान्यौं । यातायात क्षेत्रमा फरक फरक प्रकृतिका सवारी साधनहरु छन् । सवारीको प्रकृतिका आधारमा श्रमिकहरुको समस्यालाई पनि फरक ढंगले छुट्याएर हेर्नुपर्छ भन्ने ठान्यौं । पेशा चालक नै भएपनि एउटा ट्याक्सी चलाउने र बस चलाउने चालकहरु बीचको समस्या फरक छन्, बुकिङ्ग श्रमिक र सह चालकको समस्यामा भिन्नता पाईन्छ । यही विविधतालाई मध्यनजर गर्दै २०७० साल पुस २२ देखि २४ सम्म काठमाण्डौंमा सम्पन्न संगठनको नबौं राष्टिङय अधिवेशनले समग्र यातायात क्षेत्रलाई चार भागमा विभाजन गरेर फरक नीति सम्मेलनहरु मार्फत समस्याहरुको पहिचान र समाधानका उपायहरु पहिल्याउदै दस्तावेज तयार गर्ने र सबै क्षेत्रको नीति सम्मेलनबाट आएका निष्कर्षलाई संक्षेपिकरणगरी दस्तावेज प्रकाशिन गरी राज्य समक्ष प्रस्तुत गरी दवाव सिर्जना गर्ने उदेश्यले निम्न क्षेत्रहरु विभाजन गरिएको छ । 
१) टेंकर क्षेत्र जसको नीति सम्मेलन २०७१ पुस २२ र २३ भत्तपुर बोडेमा सम्पन्न भएकोछ, 
२) टङक, ट्याक्टर, हेभी ईक्युपमेन्ट तथा ढुवानी क्षेत्र जसको नीति सम्मेलन २०७२ बैशाख ३ र ४ गते दाङ्गको घोराहीमा सम्पन्न भईसकेको छ । 
३) साना तथा मझौला सवारी क्षेत्र जसको नीति सम्मेलन २०७२ पुस २२ र २३ गते चितवन र गैडाकोटमा सम्पन्न भईसकेकोछ र  
४) बस, मिनीबस तथा बुकिङ्ग क्षेत्र जसको नीति सम्मेलन बुटवलमा गरिरहेकाछौं । आगामी बैशाखसम्म चारैवटा नीति सम्मेलनबाट निकालिएका निष्कर्षहरुलाई राष्टिङय नीति सम्मेलनमा विज्ञहरुको सहयोगमा संक्षेपिकरण गरेर दस्तावेज तयार गर्ने र सरकार समक्ष प्रस्तुत गर्ने तयारीमा रहेकाछौं ।

४. सवारीको तथ्यांङ्क र बस, मिनीबसको अबस्था ः

२०७१ ÷०७२ बैशाखसम्म दर्ता भएको सवारीको विवरण र बस, मिनीबसको विवरण 




२०७२ बैशाखसम्म नेपालमा यातायातको साधनहरुको संख्या १९ लाख ५७ हजार ८ सय ४९ पुगेकोछ । ति मध्ये बसको संख्या ३५ हजार ८ सय ४४ रहेको छ भने मिनिबसको संख्या १६ हजार ५ सय ४४ पुगेको छ ।
देशभरीका करिव ३ सय व्यवसायी संघहरु र अन्य तरिकाबाट कार्यरत बुकिङ्ग श्रमिकको संख्या करिव ३० हजार  रहेकोछ । 

५. देशभरी यातायात श्रमिक कति ?
सवारी दर्ताका आधारमा देशभरी यातायात श्रमिकहरुको विवरण 

त्र क्रस किसिम स सवारी संंख्या श्रमिक संख्या जम्मा श्रमिक
बस ३५८४४ १०७५३२ १०७५३२
मिनिबस, मिनि टङक १६५४४ ३३०८८ १४०६२०
क्रेन, डोजर, स्काभेटर, टङक ५६२५० ५६२५० १९६८७०
कार, जिप, भ्यान १६१०३५ १६१०३५ ३५७९०५
पिकअप २८९७९ २८९७९ ३८६८८४
माईक्रो बस ३६४० ७२८० ३९४१६४
टेम्पो ८७६६ ८७६६ ४०२९३०
ट्याक्टर, पावरटेलर १०१६३२ १०१६३२ ५०४५६२
बुकिङ्ग ३०००० ३०००० ५३४५६२
१० व्यवसायी संघका कर्मचारी ३०००० ३०००० ५६४५६२
११ ई रिक्सा १०००० १०००० ५७४५६२
१२ यातायात सम्बध अप्रत्यक्ष श्रमिक ५०००० ५०००० ६२४५६२
स्रोत ः भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालय
६. बस, मिनिबस र बुकिङ्ग श्रमिकको विवरण ।
२०७१ ÷०७२ को बैशाखसम्म दर्ता रहेको , मिनिबसको विवरणका आधारमा श्रमिक संख्या 
सवारी संख्या जम्मा क्रसं प्रकृति संख्या श्रमिक संख्या जम्मा श्रमिक संख्या
बस ३५८४४ ३५८४४ बस ३५८४४ १०७५३२ १०७५३२
मिनिबस १६५४४ ५२३८८ मिनिबस १६५४४ ३३०८८ १४०६२०
बुकिङ्ग ३०००० बुकिङ्ग ३०००० क्रस १७०६२०

७. हामी आफैलाई नियाल्दा ।
नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठन नेपालको शक्तिशाली संगठन, यातायात श्रमिक आन्दोलनको ईतिहासमा पुरानो संगठन हामीले यसै भन्दै आईरहेकाछौं । तर के कारणले शक्तिशाली ? 
      संगठन शक्तिशाली हुनका लागि निम्न आधार आवश्यक हुन्छ ।
क) ५० प्रतिशत बढी श्रमिक माझ पहुंच ।
जम्मा ६२४५६२ श्रमिक मध्ये हालसम्म पुगनपुग १ लाख १६ हजार यातायात श्रमिक संगठनको सदस्य बनेका छन् यो तथ्याङ्कले करिव १८.६० प्रतिशत श्रमिकमाझ मात्र संगठनको पहुंच देखिएको छ । 
संगठनको नबौं राष्टिङय अधिवेशनले दशौं अधिवेशन अर्थात ४ वर्षसम्म ३० हजार नयां सदस्य बनाउने, २५ हजार नविकरण गर्ने लक्ष्य राखिएको थियो । जम्मा ५५ हजार सदस्यता अध्यावधि गर्ने लक्ष्य रहेकोमा दुई वर्ष दुई महिना वितिसक्दा चैत्रसम्म १३ हजार ३ सय ७८ मात्र बनाउन सकिएकोछ करिव २ हजार सदस्य बृद्धि भएकोछ यस्तो अवस्थामा हामी कसरी शक्तिशाली भन्न सकिएला ? 
नीति सम्मेलनबाट फर्किएपछि अञ्चल, जिल्ला तथा ईकाई कमिटीहरुले आ आफ्ना क्षेत्रमा कामको योजना बनाएर सदस्यता विस्तार, नविकरण कमिटी गठन पुनर्गठनको कामलाई तिव्र बनाउन जरुरी छ । 
ख) कार्यथलोमा क्रियाशिल र जिवन्त कमिटीहरु ।
नेपालको कुनाकुना यातायातको साधन र श्रमिक पुगिसकेका छन् तर संगठन निर्माणको कामलाई पनि श्रमिकहरुसंगै लान सकिएको छैन । कर्णाली अञ्चलमा यातायातका साधन पुगेको यतिका वर्ष भईसक्दा पनि संगठन बनाउन सकिएको छैन । भएका केही अञ्चल कमिटी, जिल्ला कमिटी तथा ईकाई कमिटीहरु व्यवस्थित, क्रियाशिल र संगठन सञ्चालनको विधि अनुरुप जिवन्त चलेका छैनन् । बोर्ड, झण्डा र कार्यालय राखेर मात्र श्रमिक आन्दोलन हुदैन । नयां क्षेत्रहरुको खोजी गरी सदस्यता निर्माण, नविकरण, श्रमिकका समस्यामा क्रियाशिलता, राहतका कामका लागि परिचालन जरुरी छ । कतिपय निर्दोष चालक साथीहरु जेल पर्दा, प्रशासनले शोषण दमन गर्दा कमिटीहरु बेखवर हुने र जानकारी भएपनि वास्ता नगर्ने परिपाटीले संगठनको लोकप्रियता घट्दै गईरहेकोछ ।  
ग) राजनीतिक, बैचारिक रुपमा सचेत नेता, कार्यकर्ताहरु र परिचालन ।
जति धेरै सदस्य निर्माण गर्न सकियो त्यति धेरै नेता कार्यकर्ताहरु विकास हुदै जान्छन् जति धेरै नेता, कार्यकर्ताहरुको निर्माण भयो त्यतीनै धेरै आन्दोलन शक्तिशाली बन्दै जान्छन् । 
    हामीले विचार शुन्य र राजनीतिक चेतनाहिन जमात निर्माण गर्न खोजेका होईनौं । राजनीतिक चेतनाहिन र विचारशुन्य भिड जतिसुकै ठुलो सख्यामा भएपनि त्यो भिड अराजक भिड हुनेभएकाले त्यसबाट मुक्त हुनुपर्छ । सुझबुझयुक्त नेता कार्यकर्ताहरुको परिचालनले मात्र संगठनलाई उर्जाशिल र शक्तिशाली बनाउछ ।
घ) राजनीतिक पहुंच, नीतिगत रुपान्तरण र हस्तक्षेप ।
बहुसंख्यक श्रमिकमाझ संगठन विस्तार तथा परिचालन नगरी शक्ति निर्माण हुदैन शक्तिबीना राजनीतिक पहुंच बन्दैन, पहुंचबीना हस्तक्षेप गर्न सकिन्न, हस्तक्षेपबीना नीति निर्माण र रुपान्तरण सम्भव छैन । यि सम्पूर्ण कामका लागि ढिलासुस्ती नेता, औपचारिकतामा सिमित कमिटीबाट सम्भव हुदैन त्यस कारण देशव्यापी कमिटी सुद्धिकरण र नेतृत्व परिचालन अपरिहार्यछ ।
८.३६ वर्षसम्म हामीले के ग¥यौं ?
नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठन स्थापना भएको ३६ वर्ष पारगरिरहेकाछौं । संगठन स्वतन्त्रता नभएको राजतन्त्रात्मक पंञ्चायती व्यवस्थामा संगठन निर्माण गर्नु भनेको जिवन त्यागेर मृत्यु रोज्नु सरहको संकट थियो । त्यस्तो निरंकुश बेलामा संगठन निर्माणमा त्याग, समर्पण र एकता देखाउने हाम्रा अग्रजहरुलाई सदा सम्मानपूर्वक स्मरण गर्नु पदर्छ । 

  १३ सुत्रिय माग देखि २७ सुत्रियसम्म 
निरंकुशतन्त्रको समयमा समेत स्वतन्त्र संगठन गठन गर्न पाउनु पर्छ, चालकलाई हतकडी लगाउने र दुर्घटनाको क्षतिपूर्ति चालकलाई तिराउने प्रथाको अन्त्य, सवारी ऐन २०२० खारेजी लगायतका १३ सुत्रिय माग राखेर आन्दोलन गर्नु भनेको अरिङ्गलले खेदेपछि छाड्दैन भन्ने थाहाहुदाहुंदै अरिङ्गलको गोलामा ढुङ्गा हान्ने साहस यही नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठनले गरेका थिए । 
  त्यही आन्दोलनका कारण संगठनका सस्थापकहरु कमल बुढाथोकी, छविलाल लम्साल, रमेश बिष्ट लगायतका नेताहरु जेल जानु प¥यो, केही नेताहरु तत्कालिन प्रशासनको यातनाको शिकार बन्नु प¥यो । पञ्चायती दमन, संगठनको कार्यालयहरुमा छापा मार्ने र संगठन गतिविधिलाई निस्तेज बनाउने नेतृत्व किनबेचको सरकारी षडयन्त्र (तात्कालिन प्रधानमन्त्री मरिचमान सिंहलाई संगठन बुझाएर २०३८ सालमा तात्कालिन अध्यक्ष जयराज शाक्य आईएलओको कार्यक्रममा विदेश जाने काम भएको) बीच संगठनले निरन्तर शक्ति विस्तार गर्दै अघिबढ्यो । २०४६ सालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनको सफलतापछि २०४८ सालमा श्रमिकहरुको दुर्घटना बिमा, श्रमिकको बिमाको प्रिमियम रसिद यातायातमा नबुझाएसम्म सवारीको रुट परमिट, जांच पास लगायतका कागजात नविकरण गर्न नहुने ।
कि धरौटी, कि लाईसेन्स अर्थात धरौटी राखेपछि लाईसेन्स फिर्ता दिनु पर्ने लगायतका २४ सुत्रिय माग राखेर आन्दोलन गरिएको थियो । उक्त माग राखेर गरिएको आन्दोलनले सरकारसंग भएको वार्तामा नीति निर्माणका सन्दर्भमा यातायात श्रमिकका प्रतिनिधिहरुलाई समेत सहभागिगराएर नीति निर्माण गरिने विषयलाई समेत थप व्यवस्था गरेको थियो ।  

  पुनः यातायात श्रमिकलाई नियुक्ति पत्रको व्यवस्था गरिनु पर्ने, यातायात श्रमिकको बिमा १० लाख गरिनु पर्ने, सडकमा यातायात श्रमिकको सुरक्षाको व्यवस्था गरिनु पर्ने, नीति निर्माणको तहमा यातायात श्रमिकको सहभागिता सुनिस्चित गरिनु पर्ने, यातायात श्रमिकको पञ्जीकरण गरनु पर्ने, शिपका आधारमा ऋण उपलव्ध गरिनु पर्ने, महिला यातायाता श्रमिकको कामको ग्यारेण्टी र प्रजनन स्वास्थ्यको व्यवस्था लगायत २७ सुत्रिय माग सरकारलाई बुझाएर हामी आन्दोलनकै एउटा प्रकृयाबाट गुज्रिरहेकाछौं । 
   वितका मागहरु कति पुराहुनसके कति भएनन् त्यो समिक्षाको विषय छदैंछ तर विगतका समस्या र वर्तमानको समस्यामा पनि व्यापक भिन्नताहरु आएकाछन् त्यसलाई केलाउन जरुरीछ । यस अघिका समस्याहरु र त्यसका आधारमा तयारगरी प्रस्तुत गरिएका मागका विषयहरुलाई हालका समस्याहरुसंग जोड्दै संक्षेपिकरण गरेर नयां संस्लेषणका आधारमा समयानुकुल हाम्रा एजेण्डाहरुलाई परिमार्जन गर्नु आवश्यकछ । त्यसका लागि निम्न समस्याहरु र समाधानका उपायहरु अवलम्बन गर्न आवश्यक छ । 

९. समस्या र समाधानका उपायहरु ः
क) भएका ऐन कानुन कार्यान्वयन नहुनु ।
ख) यातायात श्रमिक विरुद्ध कानुन निर्माण ।   
ग) यातायात क्षेत्र उद्योगका रुपमा स्थापित नहुनु ।
घ) असुरक्षित भविष्य र सामाजिक सुरक्षाको आन्दोलन।
³) गुजारामुखि रोजगारी ।
च) मर्यादित काम हाम्रो अभियान ।
छ) नीति निर्माणमा उपेक्षा ।
ज) टङाफिक समस्याको मारमा श्रमिक ।
झ) श्रमिकको विग्रदो सामाजिक छवि ।
ञ) सवारी आयात पूर्वाधार निर्माणमा सन्तुलन ।
क) भएका ऐन कानुन कार्यान्वयन नहुनु । 
 यातायात क्षेत्र अत्यावश्यक सेवा क्षेत्र भएपनि यातायात श्रमिकका लागि कानुन पर्याप्त बनेका छैनन । श्रम क्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्न २०४८ सालमा श्रम ऐन बनेपनि यातायात श्रमिकहरुका लागि बेल पाक्यो कागलाई हर्ष न बिस्मात भने झै भयो । श्रम ऐनको प्रस्तावनामा लेखिएकोछ विभिन्न क्षेत्रका प्रतिष्ठानहरूमा काम गर्ने कामदार तथा कर्मचारीहरूको हक, हित, सुविधा र सुरक्षाको व्यवस्था गरी श्रम सम्बन्धमा समयोचित व्यवस्था गर्न वाञ्छनीय भएकोले भनिएपनि त्यो प्रस्तावनाको परिषाले यातायात श्रमिकलाई छोएन । 
  कुनै प्रतिष्ठानमा अविछिन्न एक वर्ष काम गर्ने श्रमिकलाई स्थायी नियुक्ति पत्र दिनु पर्ने व्यवस्था कानुनले गरेपनि जिवनभरी सेवा गरेका यातायात श्रमिकले नियुक्ति पत्र पाउन सकेनन् । यातायात क्षेत्रकै औपचारिक मानिएको व्यवसायी संघहरुमा काम गर्ने बुकिङ्ग तथा कर्मचारिहरुले समेत कानुनले निर्धारण गरेको न्युनतम सेवा सुविधाहरु पाउन सकेका छैनन । निजि बिद्यालयमा काम गर्ने श्रमिकहरुलाई न्युनतम पारिश्रमिकबाट बन्चित गर्ने र कतिपय अवस्थामा विद्यालय होस्टलका निजि काममा समेत लगाउने गरिएकोछ । विद्यालय छुट्टीका दिन समेत विना पारिश्रमिक काममा लगाउने समस्याहरु विद्यमान छ । 
 त्यस्तै यातायात सेवालाई सुदृढ, सक्षम तथा प्रभावकारी बनाउन सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन २०४९ बनेको छ तर ऐनका कतिपय दफाहरुलाई दुरुपयोग गर्दै चालकहरुलाई जेल पठाउने (हाल देशभरी २२ जना चालकहरु जेलमा) कामहरु भईरहेका छन् । ऐनको दफा १६१ को ज्यान मरेमा हुने सजाय महलमा व्यवस्था रहेको उपदफा १, २ र ३ लाई सडक दुर्घटनाको मुद्धा हेर्ने निकायले मोलमोलाईको अस्त्रको रुपमा लिने गरेकोछ आर्थिक चलखेल र पहुंचका आधारमा चालकलाई जेल पठाउने गरिएको छ ।
   तर त्यही ऐनको दफा १६७ को सजाय नहुने महलको प्रयोग भएको कुनै उदाहरण देखिएको छैन । 

ख) यातायात श्रमिक विरुद्ध कानुन निर्माण । 
२०७१ मंसिर २५ गते शुशिल कोईराला नेतृत्वको नेपाली कांग्रेसको सरकारको मन्त्रीमण्डलले चालक हुनका लागि १० कक्षा उतिर्ण गरेको शैक्षिक योग्यता तोक्दै ″सार्वजनिक सवारी चालक नियमावली २०७१” जारी ग¥यो । अहिले भईरहेका चालकले समेत यही पेशामा रहने हो भने दुई वर्षभित्र १० कक्षा पास गरेको शैक्षिक योग्यताको प्रमाण पत्र पेश गर्नु पर्ने नियम बनायो ।
 नियमावलीको परिच्छेद २ को नियम ३ को (छ) को (४) मा चालक अनुपत्र लिन चाहने कव्यक्तिले १० कक्षा उतिर्ण गरेको हुनु पर्नेछ भन्ने उल्लेख गरेकोछ । त्यस्तै परिच्छेद ४ को नियम १३ मा चालक अनुमति पत्र स्थायीमा परिणत गर्ने ः भन्ने शिर्षकमा चालक अनुमति प्राप्त व्यक्तिले पुन एक वर्षे परिक्षण काल पुरा गरेपछि स्थायी गराउन चाहेका पुन निवेदन दिनु पर्ने र अधिकारीले स्थायी रुपमा परिणत गर्न आवश्यक नदेखेमा नगर्न सक्ने प्रावधान । 
 त्यस्तै परिच्छेद ५ को नियम २४ मा अनुमति पत्र परिणत गराउनु पर्ने ः भन्ने शिर्षकमा चालक अनुमति प्राप्त व्यक्तिले सार्वजनिक सवारी चलाउन चाहेमा दुई वर्षभित्र  सार्वजनिक चालक अनुमति पत्रमा परिणत गराउनु पर्ने प्रावधान ।
  यदी यो नियमावली खारेज नगर्ने हो भने के हुन्छ ? अहिले भईरहेका ९५ प्रतिशत चालकहरु पेशाबाट विस्थापित हुन्छन् र अहिले चालक बन्ने तयारीमा रहेका यातायात श्रमिकहरु चालक बन्नबाट बन्चीत हुन्छन् । हाम्रा सामु दुई विकल्पहरु छन् एक पेशा परिवर्तन दुई आन्दोलन । अब के गर्ने ? 
सरकारले ल्याउन तयारी गरेका केही कानुनहरु 
१. सार्वजनिक सडक ऐन — शंसोधन
२. सडक सुरक्षा ऐन — नयां 
३. सडक सुरक्षा नियम — नयां 
४. सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन — शंसोधन 
५. सवारी तथा यातायात व्यवस्था नियमावली — शंसोधन 
६. सवारी तथा यातायात व्यवस्था नीति — नयां
७. सार्वजनिक सवारी चालक नियमावली — नयां (संगठनको आन्दोलनका कारण स्थगित)

ग) यातायात क्षेत्र उद्योगका रुपमा स्थापित नहुनु ।
 नेपालमा यातायात व्यवसायले उद्योगको रुप ग्रहण गर्न सकेन । मान्छेको कांध चढेर बिक्रम सम्बत १९७३ सालमा नेपाल(काठमाण्डौं) भित्रिएको सवारी साधनको प्रवेशको ईतिहास सय वर्ष टेकेकोछ । 



सडक सञ्जालले देशको चौकुना छोईसकेकोछ, २०१८ सालदेखि बन्न सुरु भएको व्यवसायी संघहरु देशभरी अहिले ३ सय नाघेकोछ, २०७१÷०७२ सालसम्म पौने ३ खर्ब लगानी निजि क्षेत्रबाट यातायात व्यवसायमा लगानी भईसकेको छ तर यातायात व्यवसायले अझै उद्योगको रुप लिन सकेन । सरकारले बनाएको उद्योग नीतिमा यातायात व्यवसायलाई सेवा क्षेत्र भनेर परिभाषित गरेकोछ । व्यक्ति आधारित गैर औद्योगिक लगानी तथा असंगठित व्यवस्थापक र व्यवस्थित काउण्टरपार्ट नहुदां यातायात श्रमिकका 
ड्ड हक (कानुनतः व्यवस्थित र परिभाषित प्रावधानहरु) 
ड्ड हित ः (सामुहिक सौदावाजी मार्फत प्राप्त अतिरिक्त सुविधाहरु) र
ड्ड अधिकार ः (कानुनद्धारा संरक्षित क्षमता, हकमाथीको हनन् विरुद्धको आन्दोलनको बैद्यता) का विषयहरु कमजोर बनेकाछन् । हाम्रो संगठन चाहान्छ सरकारले उद्योग नीति परिमार्जन गरोस, निजि क्षेत्रबाट सञ्चालित यातायात क्षेत्रमा सरकारी स्वामित्व सहितको पार्टनरसिप रहोस । निजि क्षेत्रको लगानीलाई सुरक्षित र स्वरोजगारहरुको लगानीलाई उचित व्यवस्थापन गर्दै  श्रम बजारमा संगठित काउटरपार्ट देखियोस । सिण्डिकेटले जनता ठगेकाले खुल्ला प्रतिष्पर्धाका नाममा सरकारले २०७२ असार २८ गते सचिवस्तरिय निर्णय गर्दै यातायात व्यवसायीहरुलाई कम्पनीमा दर्ता गर्नु पर्ने र भएका व्यवसायी संघहरु नविकरण नगर्ने र दर्ता गर्न नपाईने नीति बनाएर करको दायरामा ल्याउन खोजिरहेकाछन् भने व्यवसायीहरु आलोपालो पद्धती अनुसार सवारी सञ्चालन गर्न पाउनु पर्ने र यातायात क्षेत्र सेवाको क्षेत्र भएको भन्दै सरकारी नीतिको विरोध गरिरहेका छन् । यातायात श्रमिकहरुको हक, हित र अधिकारका लागि कुन विधि उपयुक्त हो हामीले निष्कर्ष निकाल्न आवश्यक छ । 
घ) असुरक्षित भविष्य र सामाजिक सुरक्षाको आन्दोलन।
वर्षौ गाडीमा कामग¥यो कहिल्यै स्थायी नहुने, सुर्योदयदेखि सुर्यास्तसम्म काम ग¥यो विरामी हुंदा उपचार गर्न नसकिने, जिवनभर पसिना बगायो बुढेसकालमा अरुको सहारामा बाच्नु पर्ने समस्या यातायात श्रमिकको पुख्यौली समस्या हो । एकातिर हामीले यातायात श्रमिकहरुको जिवन समृद्धिको मुद्धा उठाईरहेकाछौं भने अर्कातिर यस्ता समस्याले हामीलाई गिजोलिरहेका छन् यि तमाम समस्याबाट उन्मुक्तिका लागि श्रमिकहरुको योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कोषको लागु र त्यसका यातायात श्रमिकको समेत संलग्नताको आबाज उठाईरहेकाछौं । 
 नेपाल टङेड युनियन महासंघ जिफन्टको वर्षौको प्रयास र संघर्ष पछि सामाजिक सुरक्षा कोष ऐन संसदमा प्रस्तुत भईसकेकोछ र जारी हुने प्रकृयामा रहेकोछ   श्रमिक, व्यवस्थापक र सरकारको योगदान आधारित सामाजिक सुरक्षा कोषले नौवटा स्किममा सहयोग उपलव्ध गराउछ । जो निम्न छन् ।
 ..
³) गुजारामुखि रोजगारी ।
वर्षौ वर्ष श्रम गरेपनि श्रमिकको जिवनमा कुनै आर्थिक रुपान्तरण नआउनु ठुलो समस्या रहेकोछ । भोलीका लागि बचाउन नसकिने आम्दानीका कारण काम गरिन्जेल जिवन निर्वाह हुने अस्थायी र गुजारामुखि श्रम बजारका कारण श्रमिकहरुको अवस्था कमजोर हुने गरेकोछ । यही समस्याका कारण श्रमिकहरु पलायन हुने समस्या बढेकोछ । 
च) मर्यादित काम हाम्रो अभियान ।
रोजगारी, अधिकार, संरक्षण र सम्बाद मर्यादित कामका पक्षहरु हुन मर्यादित काम भन्नाले निम्न विषयहरु जोडिएर आउने गर्छ ।
ड्ड आम्दानी ः जसले जिवन जिउन पुगोस
ड्ड काम ः जहा भेदभाव नहोस 
ड्ड कार्यथलो ः जुन उपयूक्त र सुरक्षित होस 
ड्ड बातावरण ः यूनियन गठन गन, काम सम्बन्धि छलफल गर्न सकियोस
ड्ड राज्य ः जसले सामाजिक सुरक्षा प्रदान गर्न सकोस 
 तर यि कुनैपनि विषयहरुको सुनिश्चितता यातायात श्रमिकले उपयोग गर्न पाएका छैनन् । 
छ) नीति निर्माणमा उपेक्षा ।
यातायात सञ्चालन, व्यवस्थापन, परिचालन र श्रम सम्बन्ध विकास नीति निमार्णमा तालमेल नमिल्दा यो क्षेत्र समस्याग्रस्त बनेकोछ । लगानी व्यक्तिको, श्रम यातायात श्रमिकहरुको तर नीति बनाउने चाही सरकारी निकाय त्यसमापनि श्रमिक र व्यवसायीहरुको संलग्नता नहुने भएकाले अहिलेसम्म बनेका यातायात नीतिहरुले सुधार भएको छैन । चार्हे २०५८ सालमा सरकारले बनाएको राटिङय यातायात नीति अथवा त्यपछि बनेका विभिन्न नीतिहरु कार्यान्वयन हुनसकेको छैन । 
 तसर्थ हामी चाहान्छौं यातायात क्षेत्रमा सुधारको सम्भावना यातायात श्रमिकहरुका प्रतिनिधिहरुको संलग्नता र यस क्षेत्रका विज्ञको सहभागीताबीना बनेको नीतिबाट सम्भव छैन । 
ज) टङाफिक समस्याको मारमा श्रमिक ।
टङाफिक प्रहरी महाशाखाको वेवसाईमा टङाफिक प्रहरीको कामको बारेमा व्याख्या गरिएकोछ । त्यहां भनिएको छ बढ्दो जनसंख्या, तिब्ररुपमा बृद्धि भएको सवारी साधन तर सिमित र अव्यवस्थित सडक पूर्वाधारका कारण बढ्दो टङाफिक समस्या समाधान गर्दै यातायात आवागमनलाई सहज गर्ने काम टङाफिक प्रहरीको हुनेछ । 
 तर टङाफिक प्रहरीहरु यातायात श्रमिकलाई दुस्मन ठानिरहेका छन् र कमाईखाने साधन बनाईरहेका छन् । अझ अकिपय स्थानहरुमा यातायात श्रमिकहरुले टङाफिकहरुलाई मासिक नजराना नबुझाई सडकमा हिड्न नसक्ने अवस्था बनेकोछ ।  अझ डा. बाबुराम भêराई प्रधानमन्त्री रहेका बेला एमाओवादी नेतृत्वको सरकारले २०६८ चैत्र १६ गतेको मन्त्री परिषद बैठकले टङाफिक प्रहरीलाई विशेषाधिकार प्रदान गर्दै अन द स्पोट १ हजारसम्म जरीवाना गर्न पाउने र त्यसरी जरीवाना गर्ने टङाफिकलाई १५ प्रतिशत कमिशन छुट्याईदिने निर्णयपछि प्रत्येक टङाफिक प्रहरीको हातमा रसिद थमाईदिएपछि कमिशनको लोभमा टङाफिक प्रहरीहरुको काम टङाफिक व्यवस्थापन भन्दा कमाउ धन्दामा केन्द्रीत भएको देखिएको छ । जुन जरीवाना आफैमा गैर कानुनीछ । 


सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन २०४९ले यसो भन्छ

  
हामी चाहान्छौं टङाफिक प्रहरीहरुले गरिरहेको गैर कानुनी जरीवाना बन्द गरिनु पर्छ । टङाफिक प्रहरीहरुको काममा कुनै हस्तक्षेप गर्नु छैन हामीलाई तर टङाफिक प्रहरीको वेवसाईटमा उल्लेखित काममा टङाफिक प्रहरीहरुले आफुलाई ईमान्दार परिचालन गर्नु पर्छ । यातायात आवागमनलाई सुचारु गर्ने भन्दा यनीहाउ पैसा कमाउ मानसिकता परिवर्तन गर्नु पर्छ । त्यसका लागि संगठनको तर्फकाट सुझाव र परिवर्तन नभए देशव्यवापी भण्डाफोर अभियान सञ्चालन गर्नु आवश्यक छ । 
झ) श्रमिकको विग्रदो सामाजिक छवि ।
चालकले जानीजानी गाडी व्याक गरेर मान्छे मार्छन त्यसकारण हत्यारा हुन्, कण्डक्टर तथा सह चालक(खलासी) ले जनताबाट बढी भाडा असुल्छन त्यसकारण लुटेरा हुन्, बुकिङ्गले मान्छे तानातान गर्छन र गाडीमा बेच्छन त्यसकारण दलाल हुन् यस्तै आरोपहरु झेलेर हामी बांचीरहेकाछौं ।  अझ खानपान, बोली व्यवहारका बारेमा हामी अझ धेरै आलोचित बन्दै आईरहेकाछौं । समाजमा निर्धक्कसाथ आफ्नो परिचय दिन नसक्ने समय बनिरहेकोछ । तपाई हामीले यि आरोपहरुको व्यवहारिक खण्डनका लागि अभियान सञ्चालन गर्नु पर्दछ । यसका लागि सामाजिक भ्रान्तिहरु चिर्न रचनात्मक कामहरु गर्नु पर्छ र स्वयं श्रमिकहरुका पछौटेपनलाई त्याग्न प्रशिक्षित हुनु पर्छ ।
ञ) सवारी आयात र पूर्वाधार निर्माणमा असन्तुलन ।
सवारी आयात तथा सडक निर्माण र भौतिक पूर्वाधार विकासमा सन्तुलन नमिल्दा त्यसको असर यातायात श्रमिकले झेल्नु परिरहेकोछ । यही असन्तुलनका कारण सडक दुर्घटनामा बृद्धि, टङाफिक समस्या तथा काममा हैरानी व्यहोर्नु परिरहेकोछ । भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालय स्रोतकै अनुसार पनि आर्थि वर्ष २०७१÷०७२ को प्रथम आठ महिनामा सवारी आयात १ लाख ९८ हजार ३ सय ४३ सवारी साधन नेपाल भित्रिएको देखिन्छ भने । सोही अवधिमा कालो पत्रे १ सय ५२ किलोमिटर खण्डास्मित १ सय ६ र कच्ची २ सय ३१ किलोमिटर गरी जम्मा ४ सय ८९ किलोमिटर सडक बनेको देखिन्छ । 



 यसरी यातायात आयात र सडक निर्माणमा देखिएका असन्तुलनका कारण बढीरहेको सडक दुर्घटना र पार्कि³ तथा उचित पिक एण्ड डङपको समस्या उपत्यकामा उच्च समस्या र देशव्यापी संकटका रुपमा देखा परिरहेको छ । प्रत्येक सवारी साधनहरुले सरकारको विभिन्न निकायहरुमा दोहोरो तेहेरो कर तिरिरहेको छ तर कर असुली गर्ने निकायहरुलाई कानुनले के के गर्नु पर्छ भनि निर्दिष्ट गरेका प्रावधानहरु समेत पालना गरेको देखिएको छैन । 

  उपत्यका तथा देशैभरी विभिन्न रुटहरुमा पिक एण्ड डङप तथा पार्कि³को तत्काल व्यवस्था गरिनु पर्छ काठमाण्डौंबाट देशका विभिन्न भागहरुमा सञ्चालन हुनें सवारीका लागि काठमाण्डौं रिङ्गरोड बाहिरै सबारीका प्रकृतिका आधारमा फरक फरक पार्किङ्गको व्यवस्था गर्नु पर्दछ । बाहिरका लागि नागढुङ्गा आसपासमा, जडिबुटि आसपास र माछापोखरी आसपासमा  बस पार्क बनाईनु पर्दछ । साथै रिङ्ग रोड भित्र चल्ने सवारीहरुलाई छुटै पार्किङ्ग तथा पिक एण्ड डङपको प्रबन्ध सरकारले गर्नु पर्दछ ।  

१०. यातायात श्रम क्षेत्रलाई यसरी व्यवस्थित गर्न सकिन्छ 
ड्ड यातायातलाई उद्योगका रुपमा व्यवस्थित गर्दै श्रमिकलाई सोही सम्बन्धका आधारमा व्यवस्थित गर्नु पर्दछ जुन कामको प्रत्याभुति यातायात क्षेत्रमा सरकारी लगानी जरुरी छ ।
ड्ड यातायात श्रमिकहरुलाई पञ्जिकरण गरी परिचय पत्रको व्यवस्था गर्दै कानुनी हक उपभोग गर्दै यातायात श्रमिकको श्रम व्यवस्थापन गरिनु पर्दछ । 
ड्ड यातायात क्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्नु भनेको यातायात श्रमको व्यवस्थापन पनि हो त्यस कारण यातायात श्रमिकहरुको सहभागितामा मात्रै यातायात नीति निर्माण गरिनु पर्छ ।
ड्ड यातायात मजदुर विरोधी कानुनहरुलाई खारेज गरी श्रमिकमैत्री कानुन बनाउनु पर्दछ ।
ड्ड सिमापारी (भारत तथा चिनमा) सवारी लिएर जाने श्रमिकहरुलाई दुव्यवहार गर्ने कामहरु तिव्र भएकाले सिमापारी तत्काल बाणिज्य दुतावासको प्रवन्ध मिलाई श्रमिकहरुको सुरक्षाको व्यवस्था गरिनु पर्छ ।
ड्ड विभिन्न बहानामा श्रमिकमाथी प्रशासनबाट हुने आर्थिक शोषण तथा ज्यादतीको अन्त्य र गालीगलौज तत्काल रोकिनु पर्छ ।
ड्ड सवारीको आयातकै अनुपातमा सडक निर्माण, मर्मतसम्हार तथा भौतिकपूर्वाधारहरुको विकासलाई पनि संगसंगै लानु पर्छ । आवश्यक स्थानहरुमा पार्किङ्ग, लामोदुरीका चालकहरुलाई विभिन्न स्थानहरुमा रिफ्रेसमेन्ट सेन्टरहरु राखिने र लामो दुरीमा अनिवार्य दुईजना चालकहरु राख्ने कानुनी व्यवस्थालाई लागु गरिनु पर्दछ तर श्रमिकहरुको आयमा कुनैपनि बहानामा कटौति गरिनु हुन्न । 
ड्ड यातायात श्रमिकहरुले पनि ढुक्कले जिवन निर्वाह गर्न पाउनेगरी सामाजिक सुरक्षा कोषको दायरामा प्रवेश पाउनु पर्छ ।
ड्ड सवारी चालक अनुमति पत्र वितरणमा रहेका अव्यवहारिक कानुनी प्रावधानहरुलाई खारेज गरी सरल, व्यवहारिक र व्यवस्थित गरिनु पर्दछ ।
ड्ड व्यवहारिक डङाईभिङ्ग कोर्ष निर्माण गरेर सवै श्रमिकहरुलाई निशुल्क तालिम दिनु पर्छ तथा टङाफिक शिक्षाको पाठ्यक्रमको विकास गरी प्राथमिक कक्षामा समावेश गराईनु पर्छ ।

११. निष्कर्ष ः
सरकार, व्यवसायीहरुले जे सुकै गरुन तर हाम्रालागि हामी आफै जागरुक हुनु पर्दछ ।
परआश्रित हुने, अरुलाई धारे हात लगाउने, आलोचना गर्ने र आफु भने सिन्को नभाच्ने परम्पराबाट तपाई हामी मुक्त हुनु पर्छ । 
   समस्याहरु दिनानुदिन बढीरहेका छन् । यातायात मजदुरहरु पेशामा रहने कि नरहने भन्ने संकट उत्पन्न भईरहेको छ । राज्य तथा समाजका विभिन्न तह र तप्का यातायात मजदुरहरुलाई बदनाम बनाउने काममा लागिरहेकै छन् । नयां कानुन बनाउने तथा भएका कानुनहरु संशोधनका नाममा यातायात मजदुरहरुप्रति कठोर कानुन बनाउने षड्यन्त्रमा सरकार गृहकार्य गरिरहेकै छ । 
यस्तो गम्भिर अबस्थामा समस्याहरुको पहिचान गर्न जरुरी भएको छ समस्याहरुको खोजी गरी संगठनको तर्फबाट ठोस र परिणाममुखि उपलव्धीका लागि राज्य समक्ष दवाव सृजना गर्नु आवश्यक छ त्यसका लागि तपाईहरुको महत्वपूर्ण, गहकिला र रचनात्मक सुझावको अपेक्षा गर्दछु ।


महासचिव
नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठन
२०७२ फागुन २९ र ३० बुटवलमा सम्पन्न बस, मिनिबस तथा बुकिङ्ग क्षेत्र, राष्टिय नीति सम्मेलनमा प्रस्तुत कार्यपत्र 

सन्दर्भ स्रोतहरु
१. भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालय
२. सडक विभाग
३. धधध।बिधअयmmष्ककष्यल।नयख।लउ
४. महानगरिय टङाफिक प्रहरी महाशाखाको वेवसाईट
५. नेपाल यातायात व्यवसायी राष्टङय यातायात व्यवसायी महासंघ  
६. नेपाल टङेड युनियन महासंघ जिफन्टका दस्तावेजहरु 
७. नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठनका दस्तावेजहरु 

भ्रमण चर्चा


भीमज्वाला राई
साताव्यापी लामो चिन भ्रमणबाट प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली आईतबार अपरान्ह नेपाल फर्किएका छन् । जम्बो टोली लिएर चैत्र ७ गते चिन उडेका ओलीले चिनमा पारवहन सम्झौता लगायत  १० वटा सम्झौताहरु गरेका छन् भ्रमणकै क्रममा चीन र नेपालबीच १५ बुंदे सयुक्त विज्ञप्ती जारी गरेको छ । भ्रमण र भ्रमणका क्रममा भएका सम्झौतालाई लिएर सकारात्मक तथा नकारात्मक दुबै चर्चा राजनीतिक बजारमा चलेको छ । 

  भ्रमणका विषयमा सरकार तथा सरकारपक्षिय नेताहरुले ओलीको भ्रमण ऐतिहासिक र अभूतपूर्व भनेर चर्चा परिचर्चा गरिएको छ भने प्रतिपक्षि दल तथा नेताहरुले यो भ्रमणलाई खासै उपलव्धि छैन भनेको छ । के कारणले यो भ्रमण ऐतिहासिक रह्यो या अभुतपूर्व रह्यो यसलाई सरकार पक्षिय र प्रतिपक्षिय हिसावले भन्नु भन्दा पनि यसको परिणामलाई आधार बनाएर विश्लेषण गर्नु जरुरी छ । 
 भ्रमण आखिर भ्रमण नै हो हरेक भ्रमणलाई फाईदासंग जोडेर हेर्ने परिपाटी नेपालको पुरानै सस्कृति हो । पुरानो परम्परा भन्दा यो भ्रमण पनि फरक रहने कुरै भएन तर अरु वेला र अरु प्रधानमन्त्रीको भ्रमण भन्दा चीन भ्रमण र ओलीको भ्रमण विल्कुलै पृथक रहेको छ । नाकाबन्दीका कारण भारतसंगको सम्बन्ध अमिलो भईरहेको अवस्थामा चीन भ्रमणलाई नेपाली जनता भन्दा भारतले बढी चासोका साथ हेरीरहेकोछ । 
भ्रमणको तत्कालिक उपलव्धि पराजित भारत मनोविज्ञान नै हो दक्षिण एशियामा आफ्नो प्रभाव बढाईरहेको भारत पछिल्लो समय नेपालसंगको सम्बन्धका कारण थप दवावमा रहेकाले नेपाल चीन सम्बन्ध र सम्झौताले नेपालमा भारतिय एकाधिकार कमजोर बन्ने त्रासमा रहेको देखिएको छ । भ्रमणका क्रममा भएका दश वटा सम्झौंताहरु र पारवहन सम्झौताले भारतको त्यो एकाधिकारलाई अन्त्य गर्नेछ र भ्रमणको उपलव्धि त्यसैलाई मान्न सकिन्छ ।

चीन नेपालबीचको सम्झौतालाई लिएर उधुमै भईहाल्यो भनेर अनर्गल प्रचार गर्नु र केही भएको छैन भनेर प्रतिपक्षिको भूमिका मात्रै निर्वाह गर्नु भन्दा पनि यस अघिपनि चीनसंग यस्ता सम्झौताहरु भईसकेकाले सहमतिलाई कार्यान्वयनका आधारहरुका बारेमा चर्चा गर्नु सान्दर्भिक देखिन्छ । पारवहन सम्झौताले दुईदेशबीचको व्यापार साझेदारीले आर्थिक बिकासका लागि नेपालका लागि ढोका खुलेकोछ तर सम्झौता कार्यान्वयन कहिलेबाट हुने त्यसको ठोस आधार नेपाली जनतालो खोजीरहेकोछ । 
 नजिकका छिमेकी भारतले नोपाललाई नाकाबन्दी गर्दा चीनले दिएको पेटङोलियम पदार्थ ल्याउने बाटो नभएर ल्याउन नसकिएको तितो अनुभव हामीसंग रहेको अवस्थामा चीनसंगको पारवहन सम्झौताले तत्काल त्यसको कार्यान्वयन हुनेकुरामा संकट देखिन्छ तर एक मात्र देशसंग निर्भर नेपालको पारवहन सम्बन्धमा चीनसंगको सम्झौताले दिर्घकालिनरुपमा नेपालीको भविष्यलाई सुन्दर बनाईदिएकोछ यस अर्थमा ओलीको चीन भ्रमण सकारात्मक छ ।  

She Never Arrived Home as Promised, News of her Death Did!


June 15 -   Bhuwan B.K. , member of GEFONT is grieved by the news of his sister’s death. His sister, Kamala Kumari B.K. had settled in Bangladesh after marrying Bangladeshi citizen, Milan D. Purification. When he talked to her last on Wednesday she had informed her brother that she would be coming back home soon  he said. But instead news of her death arrived on Friday.
Kamala was staying with her in laws in Dhaka whereas her husband was working in Kuwait. Milan had informed Bhuwan about her suicide over a facebook message. As his sister was not happy in the marriage and had informed him that her husband had hid her passport to stop her coming back home, he suspects it is not the case of suicide but homicide.  She was too brave and determined to commit suicide he said.
As per the information given by her husband she committed suicide after being hospitalized post accident. Even after ten post her death her family in Nepal has not received any information about her, her in laws have withheld the information and conducted her final rites without waiting for Bhuwan and his family. He says such behavior has further convinced him that his sister was murdered.
He has approached Ministry of Foreign Affairs and Embassy of Bangladesh in Nepal with help of GEFONT. According to the Nepali Embassy in Bangladesh the Bangladeshi police is conducting investigation.
Kamala was working along with her brother Bhuwan in Kuwait to earn living for their big family of 7 sisters and two brothers; where she met Milan and after their affairs of two years she married him in December in Dhaka.  Milan had taken her to Bangladesh and converted her to Christianity and got married. She had not returned home or gone back to work in Kuwait since December.

नेपाल आउछु भनेको बहिनीको मृत्युको खबर आयो

भीमज्वाला राई
३२ जेठ, २०७२ काठमाण्डौं ः बंगलादेश ढाकाका मिलन डि प्युरिफिकेशनसंग गएको पुसमा विवाह गरेकी सर्लाही लालबन्दीकी कमलाकुमारी विकले बुधबार दाई भुवनसंग आफु नेपाल आउन चाहेको बताएकी थिईन् तर शुक्रबार साझ बहिनीको मृत्यूको खबर सुन्नु परेपछि विक परिवारमा शोक छाएको छ ।


  कमलालाई भने बंगलादेशमा आमा बुबासंग राखेर मिलन भने बैदेशिक रोजगारीका लागि कुवेत बस्दै आएका थिए । मिलनले फेसबुक एसएमएस मार्फत कमलाले आत्महत्या गरेको जानकारी गराएको दाई भुवन कालीकोटेले बताए । 
  आफुसंग कुरा हुदा आफु नेपाल आउन चाहेको भएपनि मिलनले पासपोर्ट लुकाईदिएर चैत्रमा(अप्रिल २४मा) कुवेत गएकाले आउन नसकेको कमलाले बताएकी थिईन भुवनले भने । उनले फोनमा सासु ससुरा, देवरले मानसिक तनाव दिने गरेको बताएकी थिईन जसरी भएपनि एक हप्ता भित्र नेपाल ल्याउछु चिन्ता नगर भनेको थिए कुरा गरेको दुई दिन नवित्दै शुक्रबार राती साढे ११ वजे बहिनीको मृत्युको खबर सुन्नु प¥यो भुवनले भने । 
   मेरी बहिनी आत्महत्या गर्ने खालको होईन उनी हक्की र आंटी स्वभावकी थिईन यो आत्महत्या होईन उनकै परिवारको मिलेमतोमा हत्या भएको हो न्यायका लागि म सबैसंग आग्रह गर्छु भुवनले भने ।
  भुवनका अनुसार सुरुमा मिलनले तिम्रो बहिनी दुर्घटनामा परेको बताउदै अस्पताल भर्ना भएको बताएका थिए त्यसपछि मात्र आत्महत्या गरेको बताएका छन् । 
 घटनाका विषयमा बंगलादेशस्थित बहिनीको घर ढाका कालीगञ्ज नगरी रोडमा रहेका परिवारका अन्य कसैले पनि कुरा गर्न चाहिरहेका छैनन् । हामीले दाहसस्कार नगर्नुस हामी आउछौं भन्दा भन्दै जवरजस्ती दाहसस्कार गरिएको छ । मिलनका आफन्तले धम्कीपूर्ण भाषामा के गर्नसक्छस गर भनेकाले घटनामाथी झन शंका बढेको दाई भुवनले बताए । आफुहरुलाई बहिनीको शवको फोटो देखाउन भन्दापनि नदेखाएको उनले बताए ।
  घटना भएको दश दिन वितिसकेको छ मृत्युको खबर सुनेका भुवनका परिवारले अन्य केही सुचना पाएका छैनन् । मृत्युको भोलीपल्टै शनिबार कुवेतबाट बंगलादेश फर्किएका मिलनले समेत भुवनका परिवारको फोन उठाएका छैनन् । 
  बहिनीको अवस्था बुझ्न तथा न्या खोज्दै दाई भुवन र दिदी रमिला कालीकोटे आठ दिनदेखि काठमाण्डौंमा भौतारिईरहेका छन् । भुवनले भने अझैपनि तथ्य बुझ्न सकेका छैनौं नेपाल ट्रेड युनियन महासंघ जिफन्टको सहयोगमा परराष्ट्र मन्त्रालय, नेपालस्थित बंगलादेश दुवासमा निवेदन दिएकाछौं ।

 परराष्ट्र मन्त्रालयका सहसचिव प्रकास सुवेदीले भने बंगलादेशमा रहेका नेपाली दुतावास मार्फत बुझ्दा कमलाको मृत्युबारे अनुसन्धान भईरहेको चाडैं तथ्य आउने जानकारी गराएको भुवनले बताए । उनले भने घटनाको छानबिन तथा दोषीमाथी कारवाही हुनुपर्छ ।
कसरी पुगीन कमला बंगलादेश ?
सात बहिनी दुई दाजु भाई रहेका कमलाको आमा बुबाको मृत्यु १५वर्ष अघि नै भईसकेको थियो । आर्थिक रुपमा कमजोर कालीकोटे परिवारकी तिछ्न दिमागकी कमला आफै केही गर्नु पर्छ भन्ने स्वभावकी थिईन् त्यही उनको भावनाका कारण उनी २०६७ सालमा बैदेशिक रोजगारीका लागि कुवेत पुगिन् पांच वर्षमा उनी दुई पटक नेपाल आएकी थिईन् उनले भाई बहिनीको शिक्षादिक्षदेखि घर सञ्चालनसम्म भरथेग गर्दीन दाई भुवन समेत कुवेतमै रहेकाले दाजु बहिनीको कमाईले उनीहरुले लालबन्दीमै घर समेत बनाएका थिए । 

  कुवेतमै रहदा एउटै परिचय भएका बंगलादेशी नागरिक मिलनसंग उनको भेट भएको थियो । उनीसंगको करिव दुई वर्षपछि वैवाहिक जिवनमा परिवर्तन भएको थियो । पुसमा नेपाल फर्किनु पर्ने कमलालाई मिलनले बंगलादेश लगेर ईसाई परम्परा अनुसार गएको पुस १० गते चर्चमा विवाह गरेका थिए भने कमलालाई बंगलादेशमै छाडेर मिलन भने चैत्रमा पुन कुवेत गएका थिए ।  

मधेशको हात पहाडलाई साथ

भीमज्वाला राई
विनोद भन्छन् ″पहाडलाई नजिकबाट बुझ्ने अबसर मेरा लागि जिफन्टले जुराई दियो”  


काठमाण्डौं । विरगञ्ज पर्साका विनोद महतो र पर्सा श्रीपुरका रामप्रकास थारु काभ्रेपलान्चोक जिल्लाको गैरीबिसौना ६ स्थित देउपुरको ब्रह्मायणी माविको भत्कीएको भवन सफाई गर्दैगर्दा भेटिए । 
 दुवैजना एकै स्थान र एउटै काममा दत्तचित्त भएर भग्नावशेष पन्छाईरहेका थिए तर फरक फरक जिम्मेवारी र फरक भूमिकामा ।
नेकपा एमालेले सञ्चालन गरेको पुन निर्माणको एक महिने अभियान अन्तरगत नेपाल टङेड युनियन महासंघ जिफन्ट आवद्ध समग्र उद्योग टङेड युनियनको केन्द्रीय सदस्यका रुपमा विनोद महतो अभियानमा थिए भने नेपाली सेनाका जवानका रुपमा रामप्रकास थारु सहभागी थिए । 
 विद्यालयको ३ वटा भवनहरु भुकम्पका कारण भत्कीएर विद्यालय सञ्चालनमा समस्या भएपछि विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष टोलप्रसाद दुलालको अनुरोधमा जिफन्टको स्वयमसेवक समुह र नेपाली सेनाका जवानहरुले सयुक्त रुपमा भग्नावशेष हटाउन जुटेका थिए । 
 उनीहरु दुवैको उदेश्य पहाडी जिल्लाहरुमा भुकम्पले निम्त्याएको संकटमा  जनताको पीडामा मलहमपट्टी गर्नु तर दुवैका लागि यो काम सहज थिएन । उनीहरु दुवै पहाड नचढेका, पहाडको हावा पानी, दुख र संस्कृति बारे अनभिज्ञ दिए ।

  दुवैजनाका लागि पहाडको अवस्था बुझ्ने महत्वपूर्ण अवसर बनेको थियो यो संकटको घडी । बेल्चा हान्दै गरेका विनोदले टक्क रोकिएर निधारको पसिना पुछ्दै भने यस्तो दुर्गम पहाड कहिल्यै चढेको थिईन जिफन्टको कार्यकर्ताको नाताले जिफन्टले सञ्चालन गरेको अभियानका कारण सेवा गर्न आउने अवसर पांंए यो मेरो लागि अहोभाग्य हो ।
 सडक, विजुली, पानी, स्वास्थ्य, खाद्यान्न तथा लत्ता कपडा सबै मधेशमा पहाड भन्दा सहज छ मधेशका जनता सुखी छन् । त्यही मधेशमा जन्मीएको म जस्तै धेरै मधेशीहरुले पहाडलाई बुझ्नु पर्ने आवश्यक देख्छु । पहाडलाई नजिकबाट बुझ्ने अबसर मेरा लागि जिफन्टले जुराई दियो विनोदले भने । 
 पार्टीले सञ्चालन गरेको पुन निर्माण अभियानमा विनोदलाई जिफन्टले जेठ १५ गतेदेखि २६ गतेसम्म काभ्रेको गैरिबिसौना देउपुर खटाएको छ । उनी भन्छन् मलाई पहाडमा पठायो सानो अंशमै भएपनि मधेशको हात पहाडलाई साथ बनाउन पांए धेरै खुशी छु । 
  त्यस्तै नेपाली सेनामा ८ वर्षे सेवा अवधिमा सुगम पहाडहरु पुगेको भएपनि दुर्गम र प्राकृतिक विपदले ध्वंश भएको स्थानमा पुन निर्माणका लागि भने आफुलाई समर्पित गर्न सकेको थिईन यो सहयोग र सेवा मेरालागि अविस्मरणिय भएको सेनाका जवान रामप्रकास थारुले बताए । 
  गैरिबिसौना अस्थाई क्याम्पमा थारु बस्दै आईरहेको छ क्याम्पले गाउंमा जनतालाई सहयोग गर्दै आईरहेको छ भने जिफन्टले सो गाविसमा आफ्ना ५० जना नेता कार्यकर्ताहरुलाई विपदमा परेका जनताका घर टहरा, विद्यालय निर्माण तथा जोखिमपूर्ण घरहरु भत्काउनका लागि दशदिन परिचालन गरिरहेको थियो । 
  विनोदसंगै थिए विरगञ्जस्थित नेपाल फर्मास्युटिकल्स प्रालिमा काम गर्ने भूपेन्द्र चौधरी र सुबोध चौधरी । उनीहरुले एक स्वरमा भने पहाडमा दुखपर्दा थोरै दिन भएपनि सहयोगी बन्ने अवसर पायौं । 
 मधेशका हामीलाई यंहां काम गर्न असहज हुनु स्वभाविक हो तर नेपाल तराई मात्रै होईन भन्ने बुझ्न र बुझाउन हामीलाई मद्दत पुगेको उनीहरुले बताए । 

दुईदिनमा बदलिएको चतुरे गांउ

भीमज्वाला राई
भुकम्पको उपद्रवसंगै ढलेको थियो चतुरे गांउ । माटो, ढुङ्गा र काठपातको डंगुसंगै थुप्रिएको थियो बस्तीका घर गोठहरु । कतै देखिदैन थिए सग्ला घरहरु । बचेका केही घरहरु पनि चर्किएर ढल्न आतुर देखिन्थे । पुरै गांउमा सन्नाटा थियो । गांउले करिव ३ महिनादेखि कान्लाका छाप्रामा थिए त्योपनि आफ्नै बलबुत्ताले बनाईएका ।

 तर एकाएक धुलो टकटकाउदै उठ्यो चतुरे । नेकपा एमालेको पुन निर्माण अभियान अन्तरगत नेपाल टङेड युनियन महासंघ जिफन्टको मात्रै दुई दिनको मेहनतले ओईलाएका विरुवामा शितल जलको प्रवेशले एकाएक मौलाएझै भयो चतुरेबासीको अनुहारमा । विनासले पु¥याएको क्षतिको पूर्ण व्यवस्थापन एकाध महिना वा वर्षमा सम्भव छैन तर अल्पकालिन रुपमा त्यहांका जनताका संकटलाई जिफन्टले समाधान गरिदिएको छ ।
दुई दिनमा नमुना बस्ति
सांगा नासिका गाविस वडा नम्बर ९ चतुरेका आदिवासी जनजाती तामाङ्ग समुदायको ३७ घर तथा एउटा सामुदायिक भवन जिफन्टले दुई दिनमा निर्माण गरिदिएको छ । प्रत्येक घरमा घरमुलीको फोटो सहितको नाम स्टिकर टासिदिएको छ । 

 जिफन्टका २ सय ५० स्वयमसेवक र प्रगतिशिल तथा पेशागत ईन्जिनियर्स एशोसियसन नेपालका ५० जना ईन्जिनियरहरुको समुहले असार १ र २ गते निर्माण सम्पन्न गरी गाउंलेलाई हस्तान्तरण गरिदिएको छ ।  
ढोका तथा दुईवटा झ्यालहरु जडित डोम मोडेलका घरहरु निर्माणका लागि कांटीकिलादेखि जस्ता पातासम्म जिफन्ट र ईन्जिनियरर्स एशोसिएसनको लगानीमा निर्माण भएको छ । 
हरित चतुरे ः
असार १ गतेसम्म घर गोठको भग्नावशेषले उराठ थियो चतुरे गांउ तर मजदुर र ईन्जिनियरहरुको श्रम र विवेकले बनेका घरहरुको हरिया जस्ता पाताले पुरै चतुरे हरित बन्यो । डांडा हरियो जस्ता पाताले बनाईएका घरहरुले रमित लाग्दो हरियो देखिएको थियो । यद्यपि सवै घरहरु एकै स्थानमा नभएपनि आसपासका केही दुरीमा घरहरु र सामुदायिक भवन बनेका छन् ।

हामीले गांउलाई जिफन्ट नमुना गांउ बनाउन खोजेका थियौं त्यसका लागि केन्द्रीकृत रुपमा बस्ति बसाउन खोजिएपनि प्राविधिकरुपमा सम्भव नभएको जिफन्टका अध्यक्ष बिष्णु रिमालले बताउनु भयो ।  
कसरी सम्भव भयो यस्तो ?
राज्यको पहुंचबाट टाढा र राहत नपाएर आहत बनेका पीडित जनतालाई सहयोग गर्नु पर्छ भन्ने जिफन्टको धारणा अनुसार सोझा जनजाती बस्ति चतुरेलाई छनौट गरिएको जिफन्ट अध्यक्ष बिष्णु रिमालले बताउनु भयो ।
 घर निर्माण भन्दा पहिले जिफन्ट तिन पटक गांउको भ्रमण र स्थलगत अनुगमनपछि आवश्यक्ताका आधारमा नमुना गांउ बनाउने योजनामा पुगेको थियो । जस अनुसार बस्ति वरिपरि घरहरु बस्तिबीचमा सामुदायिक भवन, खानेपानी तथा शौचालय निर्माण सम्मको योजना रहेको थियो । 
एकिकृत बस्ति निर्माणमा प्राविधिक उल्झन आएपछि शौचालय बाहेक अन्य कामहरु निर्माण सम्पन्न भएको रिमालले बताउनु भयो ।
जनताको केही नलिई सहयोग ः
चतुरे गांउ निर्माणमा परिचालित मजदुर तथा ईन्जिनियरहरुले जनताको केही नलिई केही नखाई दुईदिन काममा जुटका थिए । काठमाण्डौंबाट चतुरेसम्म स्वयमसेवक लाने ल्याउनेदेखि खाना, खाजा र चियासम्म स्वयम जिफन्ट र ईन्जिनियरहरुको सस्थाले गरेको थियो । खाद्य व्यवस्थापनमा केहीहदसम्मको सहयोग भने नेकपा एमाले तथा जिल्लाका प्रभावशाली नेता गोकुल बास्कोटाले गरेको थियो । 

वत्तिमुनिको अंधेरो ः
वत्तिमुनिको अंधेरो भन्ने नेपाली आहानलाई चरितार्थ गर्दै चतुरे राजधानीको नजिकै भएरपनि उपेक्षित बनेको देखियो । भक्तपुरसंग सिमाना जोडिएको सांगा पार गरेर राहतका पोकाहरु सिन्धुपाल्चोक, दोलखा, रामेछाप गाडीका गाडी छिर्छन तर त्यही सांगाको ९ नम्बर वडाको चतुरेबासीले केही खाद्य सामग्री बाहेक बासकालागि त्रिपाल, जस्ता पाता अहिलेसम्म पाएका छैनन् ।
 राज्यको ध्यान त पुगेन तर जन अनुमोदित प्रतिनिधिहरुले नै ध्यान नदिदा चतुरेले थप पीडा खेप्नु परेको एमाले नेता गोकुल बास्कोटाले बताउनु भयो । 
यसो भन्छन् गाउंले ः

सुनिता तामाङ्ग
घर निर्माणपछि अबको वर्षामा ओत लाग्ने आश्रय स्थल बनेको सुनिता तामाङ्गले बताईन् । आफु एकल महिला रहेको र ४ जनाको परिवारलाई लिएर बारीमा महिनौ छाप्रो बनाएर बस्नु पर्दा असुरक्षित थिएं अब सुरक्षित रुपमा घरमै बस्न पाईने अवस्था बनेको उनले बताईन् । 




ठुलीमायां तामाङ्ग (७२) ः
हामी खुशीछौं आफ्नो केही लगानीबीना घर निर्माण भएको छ, हाम्रो गांउमै आएर हामीलाई सहयोग गर्नु भएको छ मजदुरहरु र ईन्जिनियरहरुले हामीलाई ठुलो गुन लगाउनु भएको छ । 
राज तामाङ्ग ः
अहिलेसम्म सरकार तथा कुनैपनि दलहरुले हाम्रो गांउलाई सहयोग गरेको थिएन यस्तो अवस्थामा एमालेको अभियानमा जिफन्टले गांउले सबैको घर बनाईदिएर विपदका वेला महत्वपूर्ण मानविय सेवा गरेको वहाले बताउनु भयो ।

 बिष्णु तामाङ्ग ः
हामीले सांचो सहयोगी पायौं । गांउमा हामी बुढाबुढी र केटाकेटी मात्र छौं । युवाहरु विदेश र काठमाण्डौं तिरै बस्छन् आफुसंग घर टहरा बनाएर बस्नसक्ने हविगत छैन यसरी घरहरु नबनाईदिएको भए वर्षाको समय हामीलाई मुस्किल पर्ने थियो । 
सञ्जय तामाङ्ग ः
हाम्रो गाउमा जिफन्टले घर बनाईदिने कुर चलेपछि हामीलाई यहाका केही जनप्रतिनिधि भनाउदाले बोलाएर किन बनाईदिनु प¥यो घर तपाईहरुले चाहिदैन भन्नु पर्छ सम्म भने तर हामीले वंहालाई भन्यौ तपाईले बनाईदिनोस हामी जिफन्टको घर स्विकार्दैनौ भन्यौ त्यसपछि वहांका अनुहार अहिलेसम्म देखिएको छैन । 
एक कदम अघि जिफन्ट ः
जफन्ट नेपाली मजदुरहरुको अधिकारका लागि क्रियाशिल नेपालकै जेठो टङेड युनियन हो । जिफन्टका थुप्रै सदस्यहरु भुकम्प पीडित छन् तर राष्टिङय संकटको समयमा जिफन्टले आफ्ना सदस्यहरु मात्र केन्द्रीत नभई नेपाली जनताको पीडालाई कम गर्न क्रियाशिल रहेको छ । जनताको साथमा जिफन्टको नारा दिएर मेची महाकालीका आफ्ना नेता कार्यकर्ताहरुलाई प्रभावित क्षेत्रहरुमा परिचालन गरिरहेको छ ।

  जिफन्टले हालसम्म १ सय ८८ घर टहरा, ७ वटा विद्यालय, र एउटा सामुदायिक भवन निर्माण गरिसकेको छ । 
 यस अघि जेठ १५ देखि २६ गतेसम्म काभ्रेपलान्चोककै गैरीबिसौना देउपुर र नयांगांउ देउपुर गाविसमा १ सय ५१ घर टहरा र ७ वटा विद्यालयहरु निर्माण गरिसकेको छ । 
 साथै भग्नावशेषहरु सफा गर्ने, चर्किएर जोखिमयुक्त घरहरु भत्काईदिने, पुरिएका सामानहरु निकाली दिने कामहरु असंख्य भईरहेका छन् । त्यस्तै भुकम्प पीडितहरुलाई खाद्यान्न तथा आवश्यक भौतिक सामग्रीहरु वितरण गरिसकेको छ । 

कहिले आउछ राहत ?

स्थलगत रिपोर्ट 
भीमज्वाला राई







सिन्धुपाल्चोकको फुल्पी³कटी ८ सुनखानीकी चन्द्रकुमारी थामी राहत पाईने आशाले डाकला³ बजार झरेको लगातार तिन दिन भयो । काखे बालक च्यापेर बुधबारपनि उनी करिव ४ किलोमिटर अरु गांउले साथीहरुसंगै हिडेर राहतको आशमा बजार आईपुगकी छन् । आज पनि खाली हात फर्कनु त होला नी उनले भनिन् । 
 चन्द्रकुमारी जस्तै दिनहु निराश फर्कने जमात धेरैछन् । भुकम्पको ११ औं दिन वितिसक्दापनि त्यस गाविसका जनताले कुनै राहत पाएका छैनन् । बाह्रबिसेबाट उकालो लागेपछि अरनिको सडकको दायांबांया दुवैतिर राहतको अशामा पीडितहरुको समुहहरु ठांउ ठांउमा भेट्न सकिन्छ । भुकम्पले पुरै बस्तीका घरहरु ढलेपछि मर्ने त मरिगए ज्यान जोगीएकाहरुको पनि सास्ती छ ग्याल्जेन शेर्पाले दुखेसो गरे । 
 राहतका लागि टाढा टाढा गांउबाट  उकालो ओरालो हिडेंर आएका स्थानियहरु प्रसस्तै भेटिन्छन् । सबैको गुनासो हुन्छ हाम्रो गाउमा राहत पुगेन ।
  बुधबारपनि डाकला³मा एउटा सस्थाले राहत प्रदान गर्ने भनेपछि पंतलीबाट गांउले बजार झरेका थिए । राहत प्रदान गर्ने सस्थाहरु विरलै पुग्ने दुरदराजका गांउमा पुगीहालेपनि अपुग हुनेहुदां पीडितहरु हारालुछ गर्नु पर्ने बाध्यतामा पुग्छन् । 
फुल्पी³कटी गाविसमा करिव ९० प्रतिशत घरहरु क्षतीग्रस्त बनेका छन् । करिव ५० जनाले ज्यान नै गुमाएका छन् तर राहतका नाममा कसैले एउटा त्रिपालपनि पाएका छैनन सुनखानी ९ का स्थानिय तथा थापीनारायण निमाविका प्रिन्सिपल गंगाप्रसाद श्रेष्ठले बताए ।
 तातोपानीमा घाईते भएकाललाई हेलीकप्टरमा सुनखानीको खुल्ला चउरमा उद्धारका लागि नेपाली सेनाले ल्याएर राखे सेनाका जवानहरुसंग केही रहेको त्रिपाल मागेर विपन्नलाई केही समय राख्यौ तर पछि सेनाले आफ्नो त्रिपाल लगेपछि यहांका जनताले सास्ती खेप्नु परेको छ । 
गाविस सचिव विदुर रायमाझी भुकम्प विपद अघिदेखिनै सदरमुकाम चौतारामै रहने हुनालेपनि गाविसमा समस्या रहेको प्रिन्सिपल श्रेष्ठ बताउछन् । गाउलेले कतैबाट पनि एक गेडो अन्न पाएका छैनन । भत्कीएको घरको जस्तापाताले टहरो बनाएर पुरिएका अन्नहरु झिक्दै अहिलेसम्म गुजारा चलेको उनले बताए । 
  विद्यालयकै प्राङ्गनमा पाल बनाएर बसेकाछौं । बचेका घरमा रहेका केही अन्न ल्याएर खडकुडोमा खाना बनाएर सामुहिक रुपमा बालबालिकाहरुलाई ख्वाउदै आईरहेका छौं उनले भने ।  राहतको अभावमा यो सम्भव छैन । 
भुकम्पमा आमा गुमाएका पंतलीकाका सुमन नेवारले बुधबार आमाको शुद्धिकार्य सिद्ध्याए तर ऋण काढेर । एकातिर मातृशोक अर्कातिर खाद्यान्नको चिन्ता, बासको अभाव । मैले सुनेको थिए मृतक परिवारलाई राज्यले तत्काल १ लाख ४० हजार दिन्छ भन्ने तर त्रिपाल र खाद्यान्न सम्म पाईएन नेवारले भने ।  
किन भयो गांउमा समस्या ?
लामो समयदेखि स्थानिय निकायको निर्वाचन नहुदां गाउं जनप्रतिनिधि विहिन बनेको छ । गाविस सचिव समेत विभिन्न वहाना बनाएर सदरमुकाम तथा सहर केन्द्रीत बनेको छ । जनप्रतिनिधिको भुमिकामा रहेका कर्मचारी समेत गाउमा नहुदा कतिपय गाविस सचिवसंग आफ्ना गाविसमा कति घरधुरी छन्, कति जनसख्यां छ त्यसको तथ्याङ्क नै छैन ।  
सिन्धुपाल्चोक सुनखानी गाविसको भोटेयमुना ४ मा ६ सय बढी घर परिवार रहेको भएपनि गाविस सचिवले २ सय ५५ घर धुरी मात्रै भनेर विवरण टिपाएकाले गाउमा राहत पुगेपनि सवैलाई नपुग्दा गांउमै झगडा भएको डम्बरवहादुर लामाले बताए । 
कुन गाविसमा कति घर धुरी छन्, कति जनसंख्या छ, क्षतीको अवस्था के छ भन्ने विवरण गाविससंग नहुनु र विपद लगतै सरकारले आफ्ना संयन्त्रलाई परिचालन गर्न नसक्नु गाउमा समस्याको चां³ बनेको हो । 
किन पुग्दैन राहत ?
पीडितको सहि विवरण नहुदां र राहत वितरणमा निश्चित मापदण्ड नबन्दा दुरदराजका गांउमा राहत पुगेको छैन । सरकारी उदासिनता त मुल कारण हुदै हो निजि क्षेत्रबाट प्रदान गरिएका राहतहरु समेत गांउसम्म पुग्न सकिरहेको छैन । सबै राहतहरु सडक आसपासका गाविस, सदरमुकाम आसपासका क्षेत्रहरुमा मात्रै सिमित भएको देखिएको छ । 
  सिन्धुपाल्चोकको विषयमा भन्ने हो भने चाकुदेखि उत्तर कुनैपनि संघसस्थाहरु राहतकालागि पुगेका छैनन् । पा³ता³, गुम्बा गाविसको कुरा गर्ने हो भने त्यहाका पीडितहरु थप संकटमा रहेका छन् । 
के गर्दैछन् दलहरु ?
भुकम्प पछि तत्कालिन उद्धारमा राजनीतिक दलहरुको भूमिका शुन्य रह्यो । तर अहिलेपनि दलहरुको भुमिका उत्तिकै आवश्यक छ । यदी दलहरुले नागरिकबाट गुमाएको साखलाई बचाउने हो र पुन जनताप्रति उत्तरदायी बनाउने हो भने गांउदेखि सहरसम्म आफ्ना कमिटी तथा नेता कार्यकर्ताहरुलाई परिचालन गर्नु जरुरी छ । 
 सबैभन्दा बढी प्रभावित भनिएको सिन्धुपाल्चोकका ३ वटै क्षेत्रका सभासदहरुले समेत जनताको मन जित्न सकेको छैन । क्षेत्रनम्बर १ का मोहनवहादुर बस्नेत, २ का अग्नी सापकोटा र ३ का शेरवहादुर तामा³बाट समेत अपेक्षाकृत काम हुनसकिरहेको छैन । गांउ गांउ पुगेर पीडितहरुको पीडामा साथ दिनुको सट्टा सहयोगीहरुले लगेका राहतहरुलाई समेत आफु पायक पर्ने गांउहरुमा राहत फर्काएर लगेको आरोपहरु सभासदहरुमाथी आईरहेका छन् । 



साथीहरु खोज्दै जांदा


भीमज्वाला राई
भुकम्पको एघारौं दिन (बैशाख २२ गते) लाग्दै गर्दा साथीहरुको खोजीमा तातोपानीका लागि काठमाण्डौं छाड्दै थियौं । मसंग नेपाल यातायात स्वतन्त्र मजदुर संगठनका बागमती अध्यक्ष नवराज घिमिरे र संगठन अरनिको रुट टङक ईकाई अध्यक्ष दुर्गावहादुर श्रेष्ठ थिए । सिन्धुपाल्चोकको चाकुबाट उता कुनैपनि सवारी साधन जांदैन त्यहाबाट करिव ९ किलोमिटर तातोपानीसम्म हिड्नु पर्छ तर बाटो असहज छ पहिरोले बाटो पुरिएको छ । पहिरो झरिरहेकै छ यात्रा जोखिमपुर्ण छ नजानुस यस्तै सुझाव थियो हिड्नु अघि हामीलाई । तर हामी रोकिएनौं ।
भुकम्पको बढी क्षती सिन्धुपाल्चोक थियो तर तातोपानी क्षेत्र यस्तरी प्रभावित होला भन्ने ठानेका थिएनौं । सञ्चारमाध्यमहरुमा तातोपानी ध्वस्त भएको र सयौं टङक कन्टेनरहरु क्षत विक्षत भएको खवरहरु आएपछि हामी संसकित भएका थियौं । करिव १५ सय कन्टेनरमा करिव ३ हजार चालक परिचालकहरु त्यस रुटमा काम गर्दछन् ति मजदुर साथीहरुको अवस्था के भयोहोला भन्ने चिन्ताले सतायो । 
 भुकम्प र पहिरोपछि तातोपानी विद्युत र सञ्चारबाट विछेद भएको र जानसक्ने अवस्था नरहेकाले मजदुरहरुको अवस्था अज्ञात थियो । यस्तो अवस्थामा संगठनको कार्यकर्ताको नाताले मैले नवराज जि, दुर्गा जि र जिवन जिलाई संगठनका तर्फबाट साथीहरुको अवस्था बुझ्न तत्काल जानु पर्ने आग्रह गरें । 
 संकटग्रस्त काठमाण्डौंको यातायात व्यवस्थापन, मे दिवस, सिन्धुपाल्चोकको सांगाचोकको सिपाजी र खत्रीथोकमा रहनु भएका संगठनका नेता कार्यकर्ताहरुलाई सहयोग हस्तान्तरण लगायतका कामले २१ गतेसम्म हामी अलमलियौं र २२ गते विहान हामी तिनजना तातोपानी हिडेंका थियौं ।
खण्डहर यात्रा
सडक आसपास खण्डहर भग्नावशेष, त्रिपालमय खाली ठाउं, सडक पेटीमा राहतका लागि सहयोगी हातहरुको प्रतिक्षारत मानिसका हुलहरु र भग्नावशेषबाट आउने सिनोको दुर्गन्ध छिचोल्दै सुकोशी किनारै किनार बाह्रबिसे पुग्यौं । बाह्रबिसेको अस्तित्व संकटमा थियो अधिकांश घरहरु क्षतिग्रस्त थियो । बजार कोलाहलमय थियो । राहतका लागि मानिसका झुण्डहरु हारालुछ गरिरहेका देखिन्थे । राहत बापत बोरा, झोला बोक्नेहरु गईरहेका थिए कोही आईरहेका थिए हेर्दा त्यंहा धनि र गरिवविचको वर्गीय खाडल देखिदैनथ्यो । 
बाह्रबिसेबाट अघिको यात्रा थप त्रसित थियो सडक चिरिएर धजाधजा परेका थिए घरहरुको दशा उस्तै थियो । आउने जाने कुनै सवारी साधनहरु थिएनन् एका दुई मोटरसाई बाहेक हाम्रो दुईबटा मोटरसाईकल मात्र थियौं । ठांउ ठांउमा राहत पर्खिएर बसेका सर्वसाधारण बाहेक सडक खुल्ला थियो । 
रिसाएको मताहा हात्तीले बेस्कन बुर्कुसी मारेको कुनै बगैंचाका फल, फूल तथा अनाज झै घरहरु सोतर थिए, पहाड पुरै धुलाम्मे थियो, माटो, ढुङ्गा झरिरहेको थियो । 
चाकु भन्ने ठांउ पार गरेपछि आश र त्रास दुईटै मिश्रित भएर आयो । आश यस मानेमा भयो हामीले चाकुबाट तातोपानीसम्म हिड्नु पर्ने थियो तर हामीले हिड्नु परेन किन भने चाईनिज सेनाका जवानहरुले एस्काभेटरले पहिरोले पुरिएका बाटो पन्छाउदै थिए उनीहरुले हामीलाई जानुस भने ।
त्रास यस मानेमा थियो कि झ्याले भीर सफा गर्ने र पहिरो झर्ने कामपनि संगसंगै भईरहेको थियो । यसविचमा नवराज जि माथी पहिरो हेर्ने म मोटरसाईकल दौडाउने गर्दै अघि बढ्यौं । यसैविचमा फोटोहरु पनि खिच्नु पर्ने थियो । फोटोका लागि मोटरसाईकल रोक्ने र नरोक्ने विषयमा वेलावेला मेरो र नवराज जिको मत बाझ्थ्यो ।
हर्ष पनि विष्मात पनि  
डाकला³ स्थित सुमन नेवारको घरमा पुगेपछि हामी त्यहाको खवरले हर्षित भयौं । सुमन संगठन अरनिको रुट टङक ईकाईका कोषाध्यक्ष हुन् । उनी हाम्रा आशलाग्दा नेता हुन् उनी जिवित छन् भन्ने खबर पायौं त्यस कारण हामी हर्षित भयौं तर पंतलीको पुख्र्यौली घरमा उनकी आमा भुकम्पमा परेर वित्नु भयो भन्दा हामीलाई विष्मात लाग्यो । वहां पंतलीमै किरियापुत्री रहनु भएकाले भेट भने हुनसकेन । साथीहरुको भनाईका आधारमा १२ गतेको भुकम्पको समय र सुमन खासाबाट तातोपानी हुदै घर हिडेको समय मिलेकाले धेरैको अनुमान सुमन जिवित छैनन् भन्ने थियो । हामी त्यही भनाईका आधारमा मनलाई चिसो बनाउदै तातोपानी हिडेंका थियौं । तर डाकला³को सन्देशले हामी ढुक्क थियौं । त्यहा केही अन्य यातायात मजदुर साथीहरु भेटिनु भयो वहांहरुलाई पानीका किटानुहरु मार्ने केही औषधीहरु दियौं ।
 अर्को बज्रपात
कमिटीका सल्लाहकार नोर्वु गेल्जेन शेर्पाले अर्को दुखद समाचार सुनाउनु भयो भुकम्पमा ना ३ ख ५१४७ नम्बरका कन्टेनरका चालक टेकवहादुर पुन, ना ३ ख ७३२० का परिचालक जोन राना मगर, चालक गोविन्द श्रेष्ठ र चालक साईला तामा³ र उनकी छोरीको मृत्यु भएको र बा १ ख ८१३८ का चालक ग्यालटसी तामा³को शव अझै तातोपानी लिपि³मा पहिरो भित्रै रहेको जानकारी गराउनु भयो ।
 ग्यालटसीको शवको उद्धारका लागि लिपि³ तर्फ हान्नियौं पुग्दा ईकाईका पुर्व अध्यक्ष दुर्गाराम श्रेष्ठ लगायतका साथीहरुले शव झिकेर घाट पु¥याई सक्नु भएको रहेछ । आफै घाईते दुर्गाराम जि र ग्यालटसीको भेनाजु सहित तिन जनाले उनको शव दाहसंस्कार गर्नु भएछ । 
सांझ परिसकेको थियो तातोपानी, लिपि³मा बस्ने अवस्था थिएन स्थानिय आफै सुरक्षित स्थान चौकी डांडा तिर लर्को लागेर जांदै थिए । होटलहरु थिएनन्, भएका होटलहरु चर्किएका थिए, सद्धे घरका मान्छेहरु समेत भुकम्प र पहिरोको डरले ओछ्याउने, ओड्ने कपडाहरु बोकेर डांडा तिरै चढीरहेका थिए । 
 दुर्गाराम जिहरुको बसराई दशकिलो आसपासका खुल्ला ठांउमा रहेछ वहांहरुले त्यतै जांउ भन्नु भयो । बस्ने ठांउ कतै भेटिएन भने हामी आउंछौं भन्यौं । लिपि³ बजारमा करिव २० फिट जती अग्लो पहिरोले ल्याएको ढुंङ्गा र माटोको डंगुर थियो पारी जाने अवस्था थिएन । तर हामी भने चिनको सिमा मितेरी पुलसम्मै जान खोजिरहेका थियौं पुलदेखि लिपि³ बजार तथा भन्सार कार्यालय आसपास टङक कन्टेनरहरु लाईनमा थियो त्यही समय भुकम्प र पहिरो आएकाले त्यस आसपास धेरै यातायात मजदुरहरु हताहत भएको हामीले आशंका गरेका थियौं । 
बजारमा थुप्रिएका ढुङ्गा माटो र कुच्चिएका गाडीहरु चाईनिज सेनाका जवानहरुले एस्काभेटर तथा भ्याकुको सहायताले हटाईरहेका थिए । केही समय हामी रमिते भयौं चाडैं सकिए पुलसम्मै पुगेर साथीहरुको खोजी गर्ने हाम्रो हतारो थियो तर सम्भव जस्तो देखिएन । 
बासको चिन्ता 
कहां बस्ने हामीलाई अर्को चिन्ता बन्यो तातोपानी छाड्ने निर्णय पनि ठिक थिएन किनभने बाह्रबिसेसम्मका क्षेत्रहरु पुरै पहिरोको त्रासमा थियो । सांझ परिसकेको थियो । सुरुमा लिपि³कै चर्किएकै भएपनि मितेरी होटलमै बसौ भन्ने सल्लाह ग¥र्यौ । भोटेकोशीको किनारबाट जग उठाएर बनाईएको ६ तले भवन दुई तला बाहेक पुरै चर्किएको थियो । 
 बस्ने त भईयो तर होटलमा १२ गतेदेखि कोही नबसेकाले खाना पकाउने कोही थिएन, भएका खाने सामग्रीहरु राखिएको शोकेसको सांचोपनि काम गर्नेले नै लिएर सुरक्षित ठांउ तर्फ गएकाले त्यंहा बस्ने अबस्था रहेन । दुर्गा जिको दाई पुर्ण श्रेष्ठको घर तातोपानीमै रहेकाले हामी तिन जना पाहुंना लाग्ने भयौं र त्यो रात त्यही बस्यौं । 
रातभरीमा लिपि³ बजारको बाटो मितेरी पुलसम्म सफा भईसकेको थियो । विहान छ बजेनै हामी पुलसम्म गयौं चाईनिज अझै काम गरिरहेकै थिए कन्टेनरहरु ध्वस्त थिए तर हाम्रा कुनै साथीहरु हताहत नभएको जानकारी पायौं ।
फुल्पीङ्गकटीको उकालो यात्रा
तातोपानीपछि हाम्रो यात्रा मजदुरहरुको बासस्थान फुल्पीङ्गकटी गाविस तर्फ मोडियो । अरनिको सडक तल छाडेर हामी गांउले आफैले खनेको नाम मात्रको सडकबाट उकालो लाग्यौं । ४ किलो मिटर बाटो पार गर्न हामीलाई मोटरसाईकल ठेल्दै तान्दै, लड्दै करिव १ घण्टामा डांडामा उक्लीयौं । त्यंहा जानुको उदेश्य किरियापुत्री बसेका सुमन नेवारलाई भेट्नु र अन्य मजदुरहरुको अवस्था बुझ्नु थियो ।
ध्वस्त मजदुर बस्ति
फुल्पीङ्गकटीको पंतली, सुनखानी लगायतका वडाहरु यातायात मजदुरहरुको बसोवास रहेका मुलतः नेवार, शेर्पा तथा तामाङ्ग समुदायका साथीहरु रहेको गाविस हो । 
भुकम्पले मजदुरहरुका २७  घरहरु ध्वस्त बनाएको पाईयो तर खुशीको कुरा भने कुनैपनि सदस्य साथीहरु हताहत भएको पाईएन ति मध्ये ल्वा³ दोर्जे शेर्पाका बुबा सोनागेन्जेन शेर्पाको घरमै पुरिएर मृत्यु भएको पाईयो । 
बस्ती पुरै सखाप थियो साथीहरु भग्नावशेषबाट काठपात जिकिरहेका थिए कोही त्रिपालमुनि थिए हामी घर घरै पुगेर साथीहरुलाई सहानुभूति दियौं । त्यो बाहेक हामीसंग दिनलाई अरु केही थिएन । साथीहरुले उल्टै हामीलाई चिया पिउन, खाजा खान तथा खाना पकाउछौं खाएर जानुस भनिरहेका थिए ।
विहान रातो चिया बाहेक केही खाएका थिएनौ साढे ११ बजेको थियो हामी तिनै जना भाकले रन्थनिएका थियौं तर साथीहरुको विजोगका अघि हाम्रो भोक गौण थियो । त्रिपालमै भएपनि साथीहरुले चिया, खाजा र खानाका लागि गर्नु भएको अनुरोध देख्दा म विभोर भईरहेको थिएं । पित्रृ शोकमा रहनु भएका ल्वा³दोर्जे शेर्पाको त्रिपालमा हामीले फ्रुटि नखाईधरै पाएनौं । त्यो फ्रुटि अम्रित जल झै भयो ।
कहां जादैछ राहत ?
फुल्पी³कटी पुग्दा थाहा भयो त्यहाका जनताले भुकम्पको १२ औं दिनसम्म राहतको नाममा एक गेडो अन्न पाएको देखिएन । 
सरकारले प्रत्येक वडामा एक लाख पर्ने गरी गाविसलाई ९ लाख तत्काल प्रदान गरेको छ तर त्यंहाका जनतालाई त्यो निर्णयले पटक्कै छोएको देखिएन ।
फुल्पी³कटीमा करिव ५० जनाको मृत्यु भएको वडा नम्बर ९ सुनखानीमा मात्र ४ जनाको मृत्यु भएको भएपनि गाविस सचिव विदुर रायमाझी हालसम्म नदेखिएको कुनै पनि पीडितहरुले राहत तथा अन्य सहयोग नपाएको थापीनारायण निम्न माध्यमिक विद्यालयका प्रधानाध्याक गंगाप्रसाद श्रेष्ठले बताउनु भयो । 
मुख्य सडक आस पासका स्थान मात्र होईन मुख्य नाका तातोपानीबासीले पनि अहिलेसम्म राहत पाउन सकेका छैनन् ।

खण्डहर बस्ती
चिनसंगको सिमाना मितेरी पुलदेखि लिपि³, तातोपानी दश किलो सम्मका करिव ९५ सय प्रतिशत घर, होटल, सरकारी कार्यालय लगायतका भवनहरु सदे छैनन । सिमादेखि तातोपानी हुदै लिपि³ बस पार्क तथा दशकिलोमा भएका चार पा³ग्रे तथा दुई पा³ग्रे सबै सवारी साधनहरु पत्रु झै कुच्चिएका छन् । गांउहरु पुरै ध्वस्त छन् कतै सग्ला घरहरु देखिदैनन् । पहाडका अधिकांश घरहरु ढुङ्गा र माटोले बनेकाले कुनैपनि बचेका छैनन् । बाटो, पाखा सबै धांजा परेका छन् । पहिरो गएका पाखामा पहिरो झरिरहेकै छ ।  
दोहोरा त्रास  
सिन्धुपाल्चोकका तातोपानी लगायतका गाविसहरु भुकम्प र पहिरोको दोहोरो संकटमा छन् । भुकम्पले घर, गोठ, टहरा, विद्यालय तथा कार्यालय भवनहरु भत्काएका छन् । नढलेका घरहरु सदे छैनन् सबै चर्किएका छन् । ज्यान जोगीएकाहरु समेत भुकम्प र पहिरोको दोहोरो त्रासमा छन् । भुकम्पबाट बचेका घरहरु र सबारी साधनहरुलाई समेत लड्दै आएको ढुङ्गाले भत्काईदिएको तथा कुच्याई दिएको छ । 
तातोपानीमा ढुङ्गाको डर
तातोपानीका जनता अझै घरमा बस्न सकेका छैनन । भुकम्पको धक्का कम हुदै गएपछि घर सदे भएकाहरु घर प्रवेश गरिसकेको भएपनि भोटेकोशी किनारको पहिरोको काखमा रहेको तातोपानीबासी अझै चौकी डांडामा त्रिपालमुनी बस्न बाध्य छन् । 
 भुकम्प त रोकियो तर अझै पहिरो झर्न रोकिएको छैन त्यही भएर त्रिपालमै बस्न बाध्य छौं मितेरी होटलका सञ्चालक पप्पु लामाले बताए । घर चर्किपनि बस्न त हुन्थ्यो पहिरोबाट ढुङ्गा झरेको झरेकै छ उनले भने ।  
विद्युत र सुचनाबाट बन्चीत 
भुकम्प पछि सिन्धुपाल्चोकको बाह्रबिसेबाट उत्तर तर्फ विद्युत र टेलिफोन सुविधाबाट त्यहाका जनता बन्चीत छन् । गांउ त गांउ भयो तर सुविद्यासम्पन्न मानिएको र सरकारी कार्यालयहरु प्रसस्त रहेको तातोपानीमा समेत १२ गतेदेखि विद्युत तथा टेलीफोन छैन । नेपाल टेलिकम तथा एनसेलले त्यस क्षेत्रमा अहिलेसम्म सेवा विस्तार गर्न सकेको छैन । जसका कारण भुकम्प र पहिरोको त्रासमा रहेका त्यहाका जनता अन्यन्त्र रहेका आफन्तहरुसंग सम्पर्क विहिन बनेका छन् भने अन्धकारमा जिवन विताईरहेका छन् । 
अझै बन्द तातोपानी
राजश्वको ४० प्रतिशत योगदान दिने तातोपानी नाका भुकम्प र पहिरोबाट बचेखुचेका पसलहरु हालसम्म खुल्न सकेको छैन । बचेका घर तथा पसलहरुमा ताला लगाएर भए भरका जनता सुरक्षित मानिएको चौकी डांडामा त्रिपाल लगाएर बसेका छन् । अरु त अरु नै भए जनताको सुरक्षा दिन बसेका शसस्त्र प्रहरी बलका प्रहरी हरु पनि बिहान मात्रै चौकीमा आउने अरुवेला स्थानियसंगै चौकी डांडामै बस्ने गरेको छ । 
दुई महिनाको काम दुईदिनमै
सोमबारदेखि बाटो सफा गर्न लागेका चिनीया सेनाका जवानहरुले देखाएको पराक्रम र साहसीक कामको तातोपानीबासी सवैले मुक्तकण्ठले प्रशंसा गरे । 
हुनपनि मितेरी पुलदेखि लिपि³, तातोपानी, झ्यालेभिरसम्मका बाटामा थुप्रिएका पहिरोले ल्याएको करिव २० फिट अग्लो ढुङ्गा र माटोहरु हटाउन २ महिना लाग्ने अनुमान गरेका नेपालीहरुले दुई दिनमै पन्छाई दिएको छ ।


 भुकम्पको दिनदेखि एक हप्तासम्म चिनको भुभाग खासामा करिव ४ सयलाई दिएको व्यवस्थित सुरक्षा आवास र खाद्यको प्रवन्ध र सम्मानलाई तातोपानीबासीहरु कहिल्यै नभुल्ने बताउछन् ।
 हामी करिव ३ सयको हाराहारीमा चाईनिज सामान वारपार गर्ने महिला पुरुषहरु खासामा थियौं हामी नेपाल आउन लागिरहेका थियौं चाईनिज ईमिग्रेसनले हामीलाई आधा घण्टा रोके १२ बजे मात्रै गेट खुल्छ अनि मात्र जानुस भने त्यही समयमा भुकम्प आयो तातोपानी भुकम्प र पहिरोले ध्वस्त भईसकेको थियो हामी रुन कराउन थाल्यौं चाईनिजहरुले हामीलाई तत्काल घेरा हालेर सुरक्षित राखे एकै छिनमा टेन्टको प्रवन्ध गरे तत्काल खानपिनको व्यवस्था गरे राती त रक्सी वाईनको पनि प्रवन्ध गरिदिए । सायद त्यो दिन हामीलाई नरोकेको भए हामी भारीसंगै मथ्र्यौ सुनिता श्रेष्ठले सुनाईन् ।
लिपि³ बजारको ढुङ्गा, माटोको थुप्रो देखेर १ महिनाविना बाटो खुल्न नसक्ने सवैले चर्चा गरेका थिए तर सोमबारदेखि चाईनिज सेनाले सुरु गरेको बाटो सफा गर्ने काम दुईदिनमै पुरा गरेपछि चिनप्रति तातोपानीबासी थप सकारात्मक बनेको हो । 
मितेरीले कर्तव्य भुलेन
भुकम्प पछि तातोपानीमा आगन्तुकले आफन्त गुमाए, नयां ठाउं बस्ने ठाउं थिएन, होटलहरु थिएनन त्यस्तो अवस्थामा स्थानिय आफै समालिन सक्ने अवस्था थिएन बाहिरबाट तातोपानी घुम्न जानेकालागी सम्भव थिएन । 
यस्तो अवस्थामा स्थानिय मितेरी युवा क्लवले करिव ४ सयलाई सुरक्षित स्थानमा त्रिपालको मात्र व्यवस्था गरेन निरन्तर खानपानको प्रवन्ध गरेर उदाहरणीय काम गरे ।
त्रिपालको व्यवस्था, खान तयारी तथा वेखर्चीलाई खर्चको व्यवस्था क्लवले आफ्नै स्रोतमा गरेको क्लवका पुर्व वरिष्ठ उपाध्यक्ष ³ावा³ दोर्जे शेर्पाले बताए ।
गाउं छाडी काठमाण्डौं 
भुकम्प पछि काठमाण्डौलाई असुरक्षित भन्दै लाखौंले काठमाण्डौं छाडिसकेका छन् । छाड्ने क्रम रोकिएको छैन तर सिन्धुपाल्चोकबासी भने गांउ छाडेर काठमाण्डौं आउनलाई अहोभाग्य ठान्छन् । 
काठमाण्डौंमा घर हुनेहरु आफन्त हुनेहरु उतै गईसके आफ्नो कोही छैनन् मरेपनि यंही बस्न बाध्य छौं पंतलीकी खड्गमाया पराजुलीले बताईन् ।
ज्यान जोगाउन विकल्प खोज्दै काठमाण्डौं धेरै गईसके तातोपानीका नुर्पु छिरि³ शेर्पाले भने उनले भने अव तातोपानी सुरक्षित छैन त्यही भएरपनि तातोपानी छाड्नेहरुको लर्को लागेको छ बाटो नखुलेका बेला हेलीकोप्टर चार्टर गरेरै पनि काठमाण्डौं गए उनले भने । 
शसस्त्र हरीको आलोचना 
शसस्त्र प्रहरीलाई राजधानीबासीले सम्मान सहित प्रशंसा गरिरहेको छ । उद्धारमा शसस्त्र प्रहरीले देखाएको पराक्रमबाट देशलेनै शसस्त्र प्रहरी तथा सेनालाई वाहवाही गरिरहेको अवस्थामा तातोपानीमा भने शसस्त्र प्रहरीको भुमिका निकम्मा देखियो । तातोपानीबासीले शसस्त्र प्रहरीलाई आलोचना गरेको पाईयो । 
पहिलो कुरा भन्सारको चेक जांचको जिम्मा पाएको शसस्त्र प्रहरीका तातोपानी प्रमुख डिएसपी भुकम्प अघिदेखिनै विदामा रहेको पाईयो । प्रमुख विहिन तातोपानी भन्सारका सुरक्षाकर्मीहरु भन्सार द्धार नै खुल्ला छाडेर चौकी डांडामा सुरक्षित रहन सर्वसाधारण भन्दा पहिले नै जानुले चोरी निकासीका लागि तस्करहरुका लागि पनि हाईसन्चो भएको स्थानियहरु बताउछन् ।
 अर्को तर्फ चाईनिज सेनाका जवानहरु निर्धक्क काम गरिरहदा हाम्रा शसस्त्रका जवानहरु भने ढुङ्गा झर्दैछ भन्दै आत्तिदै लाखापाखा लागेको पाईयो । पहिरोले बाटो अवरुद्ध गरेपछि स्थानियले प्रहरीसंग बाटो हटाउन आग्रह गरेका थिए तर हाम्रो पनि ज्यान जोगाउनु पर्छ भन्दै नसकिने उक्त दिने प्रहरीहरु सोमबारदेखि चाईनिजहरुले काम गर्दा भने टुलुटुलु हर्ने रमिते बनेका थिए । 
के चाहान्छन स्थानिय ?
काठमाण्डौंबाट १ सय १४ किलोमिटर दुरीमा रहेको तातोपानी नाकाले प्रत्येका दिन २ देखि ४ करोडको राजश्व संकलन गर्ने गरेको सरकारी अधिकारीहरु बताउन चुक्दैनन् । 
भुकम्प पछि क्षत विक्षत तातोपानी तथा आसपासका गाविसलाई सहज बनाउन राज्यको भूमिका के हुन सक्छ ? भुकम्पको धक्का हराउदै गएपनि पहिरोको त्रास उस्तैछ । वर्षामा थप संकट उत्पन्न हुने त्रास जनमानसमा छदैछ त्यस कारण तातोपानीलाई सुरक्षित बनाउने, जनजिवन सामान्यीकरण गर्ने र मुख्य नाका भएकाले भौतिक पुर्वाधारहरुको विकास र पीडितहरुलाई सम्बोधन आवश्यक छ ।