मोफसलका सम्पादक असारका गोरु

pic by sohan stha

भीमज्वाला राई

........................................................
२९ असार २०७०
७÷५७ औजार कार्यालय धरान
   फोफसलबाट प्रकाशित पत्रिकामा काम गर्ने हामीजस्ता पत्रकारहरु असार १५ का अप्जसे गोरु जस्तै हौं मैले भन्न नभ्याउदै शनिबार भेडेटारमा सवैतिरबाट जम्मा भएका करिव १ सय ५० पत्रकारहरु गलल्ल हासें ।
    असारको गारुको पीडा विहानदेखि जोतेको जोतेकै, खानु पाउनु छैन, आराम गर्नु पाउनु छैन, उल्टै हलिको चुटाई खानु छ जस पनि पाउनु छैन । मोफसलका सम्पादक भनेका त्यस्तै दुख पाउने जिनिस हो गोरुले त असारमा मात्र सम्पादक त वर्षभरी त्यही गोरु नियतीमा बाचेका हुन्छन् ।
    समयमा खान पाउनु छैन, वेलैमा सुत्न पाउनु छैन, घरको अभाव टार्न पाउनु छैन, व्यवस्थापन र समाचार कक्षसंगको पुल भएकाले समाचारमा काम गर्नेहरुलाई महिना वारी नै पारिश्रामिक दिलाउन पाउनु छैन यो त भयो आन्तरिक पीडा दलितको कार्यक्रममा गयो हाम्रा समाचार किन नछापेको हामीलाई उपेक्षा गर्ने ? जनजाती नेतालाई भेटायो ब्राहमणबादी पत्रिकाको सम्पादक आयो है भन्ने हासोको पात्र । बालबालिकाको कार्यक्रममा गयो बालबालीका भनेका भोलीका देशको भविष्य हो किन हेपेको हौ सम्पादक ज्यू ।
 महिलाहरुको भिडमा पुग्यो पृतिसत्तात्मक सोचका पत्रिका महिलालाई त पिटिक्कै स्थाननै दिईदैन यस्ता ओरोप प्रत्यारोपहरुले कान खसुरे जातको पातले पाछे जस्तै हुन्छ भने कहिलेकाही त लाग्छ बरु उहिल्यै गाउं नछोड्नु थिएछ हलो जोतीरहदा त बरु एकखालको आनन्द नै आउथ्यो होला । आखर पत्रकार भएर जाबो आफुलाई त खुशी राख्न सकिएको छैन बरु गाउमै हलो जोतीराखेको भए आमा बाबा र परिवार खुशी त हुन्थे होला ।
     खागरी शनिबारको कार्यक्रम सञ्चारिका समुहले आयोजना गरेको लैङगीक हिंशा न्युनिकरणकालागी खोज पत्रकारिता तालिमको समापन तथा तालिममा सहभागी पुर्वाञ्चलका ६० पत्रकारहरुलाई प्रमाण पत्र वितरण तथा पूर्वाञ्चल भरिका पत्र पत्रिका, रेडियो तथा टेलीभिजनका सम्पादकहरुसंग अन्तरकृया रहेको थियो । सञ्चारिकाका अध्यक्ष निर्मला शर्माले सुरुमै भनेकी थिईन् हामीले ६० जना पत्रकारहरुलाई महिला हिंशा न्युनिकरणको बारेमा समाचार कसरी खोजी गर्ने भन्ने विषयमा प्रशिक्षित गर्यौ अब पत्रकारहरुले लेखेका समाचारहरुलाई तपाई सम्पादकहरुले आफ्नो सञ्चार माध्यममा स्थान दिनु पर्यो ।
  त्यही मौकामा मुख्य अतिथि हुन राजधानी छाडेर आईपुगेका नेपाल पत्रकार महासंघका केन्द्रीय अध्यक्ष शिव गांउलेले सवै सम्पादकहरुलाई अर्ति दिए ५१ प्रतिशत भन्दा धेरै जनसख्या भएको महिलाको समस्यालाई किन महिलाको विषय मात्र बनाउने ? यो त राष्ट्रको समस्या पो हो त उनले थपे खई के के गर्दा गर्दै विग्रीएपछि हाम्रा थुप्रै साथीहरु पत्रकार भएका छन् त्यस कारण यो गम्भिर विषयलाई खट्याउन सक्नु प¥यो । फेरी उनले थप्दै गए विषय छनौट, तथ्य र सत्यलाई विर्सनु भएन समाचार कक्षलाई चुस्त बनाउनु प¥यो ।
     उता निर्मला शर्मा थप्दै थिईन सञ्चार महिला मैत्रि छैन । पुरुषहरुको राज भयो सञ्चार महिलाहरुलाई काम दिदै दिदैनन् सम्पादकहरु महिलाका ईस्युलाई पत्रिकामा स्थान नै दिदैनन् सम्पादकहरु अहिलेका पत्रिका र सम्पादकहरु राजनीतिक एजेण्डा केन्द्रीत भए ।
     मोफसलका सम्पादकहरुको मुख्य पीडा यही थियो जसलाई मैले असारको गोरुको हविगतमा चित्रण गरेका थिए त्यो चित्रण प्रस्तुत गर्दा हलका सवै हांसेका थिए । तर समस्या हो चाही के भने पेशामा व्यवसायीकता नबुझेका लालबझक्कड बोक्रे बठ्याई । पेशालाई कसरी मर्यादित बनाउने र कसरी व्यवसायीक बनाउने भन्दापनि उनीहरुको चिन्ता कसरी चतुर पण्डित्याई छाट्ने ? कसरी अरुलाई खुईल्याउने र आफ्नो धोक्रो भर्ने ?
      त्यहि लाग्यो मलाई र मैले भने महिला हिंशाको ईस्यू राष्ट्रिय होईन भनेर कसले भन्यो ? पत्रकार सुद्धिकरणको कामलाई साथ दिन सुनसरीले दुई पटक जिल्लामा आचार संहिता नमान्ने पत्रकारहरुको हुर्मत लिने पत्रकारलाई कारबाही गर्न सिफारिस गरिसकेको छ कारबाही गर्न कस्ले रोक्यो ? बजारमा नदेखिएका पत्रिकाहरु नामै नसुनेका पत्रिकाहरु प्रेस काउन्सीलको वर्गीकरण संपरिक्षण रिपोर्टमा राम्रो स्थानमा वर्गीकरणमा परेका छन् त्यही काउन्सीलका सदस्य भएरपनि त्यस्तो ठगी पत्रकारितालाई रोक्न कस्ले रोक्यो ?
   सञ्चारिका १५ वर्षदेखि महिला पत्रकार विकासमा क्रियाशिल छ खोई दक्ष महिला पत्रकारहरु ? पेशा गर्नु भनेको पेशागत प्रवृति र त्यसका समस्यालाई बुझनु र त्यहीबाट आफुलाई माझ्नुपनि हो समाचार कक्षमा राती काम गर्न महिला पत्रकारहरुले आफुलाई किन तयार बनाउन नसकेका ? फेलोशिप आउदा मात्र विचार लेख्ने र जसरीपनि हालीदिनु प¥यो भन्दै डेट लाईन पार गरिसक्दापनि सम्पादकलाई कर गर्ने अरुवेला महिलाको विषयको समाचारलाई स्थान दिएन भनेर विरोध गरिहिड्नुको के अर्थ ?
    पछिल्लो समयमा मलाई केपनि लाग्न थालेको छ भने विकास तथा परिवर्तनको विषय द्रुत गतीमा हुनु दुर्भाग्य बन्दोरहेछ । खासगरी ०६२ ÷०६३ सालको आन्दोलनले नेपाली जनताले अभुतपूर्व परिवर्तनको अनुभूति गर्न पाए जातजाती, वर्ग समुदाय, लिं¨ तथा क्षेत्रका मुद्धाहरु यती मुखरित भएर आएकी त्यही अधिकारको आन्दोलन र समेट्न नसकिने एजेण्डाकै कारणपनि संविधानसभा असफल बन्नु पर्ने अबस्था आयो । तर अमेरिका जस्तो विश्वलाई प्रजातन्त्रको पाठ पढाउने देशको संसदमा पनि महिलाई ११ प्रतिशत भन्दा बढी समावेश नभएको समाचार ईनटर नेशनल हेराल्ड ट्रिव्युनले छापेको देखियो । यस कारण हामीले बढी एमोशनल हुनु र त्यही अनुसार नेतृत्व गर्नुले बेफाईदा गर्दारहेछन् भन्ने बुझ्नु पर्छ । 
      नेताको नेतृत्व सुनिने मात्र हुनु हुदैन देखिने हुनु पर्दछ । पत्रकारहरुको हक, हित अधिकारको बारेको भाषण्मा अब कुनै रस छैन त्यसको महत्वपनि छैन । मोफसलका सञ्चारहरु अब टिक्न समस्यामा छन् । घर कमजोर भयो भने त्यो कमजोर घरमा बस्ने परिवार सुरक्षित हुन्छन भन्ने ठान्नु मुर्खता हुनजान्छ । राज्यको सञ्चार नीति केन्द्रीकृत र ठुला पुर्जीमा सञ्चालित सञ्चार माध्यमहरुप्रति उदार भएका कारण मोफसल समस्यामा छन् बाचेकाहरुले जवरजस्त धानीरहेका मात्र छन् उ आफै धर्मरो अवस्थामा रहेकाले त्यहा काम गर्ने पत्रकारहरु कसरी सुरक्षित हुन सक्छन् नेताको नेतृत्व त्यहा देखिनु पर्छ नेताले नीति बनाउदा आवश्यक्ताका आधारमा कठोर बन्नुपनि सक्नु पर्छ ।
     सञ्चार तथा सञ्चारकमीहरुलाई नियमन तथा व्यवस्थापन गर्न वर्तमान कानुन् पर्याप्त छैनन् । जे जती कानुन तथा ऐनहरु छन् त्यसलाई आधार मानेर सञ्चार सस्था दर्ता प्रकृया, सञ्चालन व्यवस्थापन, राज्यद्धारा दिईने सेवा सुविधाहरुको व्यवस्थापन, काम गर्ने सञ्चारकर्मीहरुको व्यवस्थापन लगायतका विषयमा केन्द्रीत उद्योगका रुपमा विकास गर्नेगरी कानुन निर्माण गर्न जरुरी छ ।